Tributación individual e opción pola tributación conxunta

Normativa: Art. 83 Lei IRPF

Formulación

Con carácter xeral, a declaración do IRPF preséntase de forma individual. Non obstante, as persoas integradas nunha unidade familiar, nos termos anteriormente comentados, poden optar, se así deséxano, por declarar de forma conxunta, sempre que todos os seus membros sexan contribuíntes por este imposto.

Nas parellas de feito sen vínculo matrimonial só un dos seus membros (pai ou nai) pode formar unidade familiar cos fillos que reúnen os requisitos anteriormente comentados e, en consecuencia, optar pola tributación conxunta. O outro membro da parella debe declarar de forma individual.

Non obstante, ten que terse en conta que o artigo 84.2.4º da Lei do IRPF (que establece as "Normas aplicables na tributación conxunta") sinala a improcedencia da redución de 2.150 euros anuais na segunda das modalidades de unidade familiar a que se refire o artigo 82 da Lei do IRPF, nos casos en que o contribuínte conviva co pai ou a nai dalgún dos fillos que forman parte da súa unidade familiar.

Nos supostos de separación ou divorcio matrimonial ou ausencia de vínculo matrimonial, a opción pola tributación conxunta corresponderá a quen teña atribuída a garda e custodia dos fillos á data de devindicación do IRPF, ao tratarse do proxenitor que convive con aqueles. Nos supostos de garda e custodia compartida a opción da tributación conxunta pode exercitara calquera dos dous proxenitores, optando o outro por declarar de forma individual.

Unha vez exercitada a opción por tributar de forma individual ou conxunta, non é posible modificar despois dita opción presentando novas declaracións, non sendo que estas preséntense tamén dentro do prazo regulamentario de presentación de declaracións; finalizado o devandito prazo, non poderá cambiarse a opción de tributación para ese período impositivo.

A opción por declarar conxuntamente:

Maniféstase ao presentar a declaración do IRPF correspondente ao exercicio respecto do cal se opta. Unha vez exercitada a opción, só poderá modificarse dentro do prazo regulamentario de presentación de declaracións.

No caso de que non se presentase declaración, a Administración tributaria, ao practicar as liquidacións que procedan, aplicará as regras da tributación individual, non sendo que os membros da unidade familiar manifesten expresamente contrárioo no prazo de dez días a partir do requirimento da Administración.
Non vincula á unidade familiar para exercicios sucesivos.

Así, a declaración conxunta no exercicio 2018 non obriga a ter que declarar tamén conxuntamente en 2019; do mesmo xeito, a declaración conxunta en 2019 non vincula para o 2020.
Abarca obrigatoriamente a todos os membros da unidade familiar.

Se un calquera dos membros da unidade familiar presenta declaración individual, os restantes membros deberán utilizar este mesmo réxime de tributación.

Importante: teñase en conta que no caso de unidades familiares a que se refire o artigo 82.1 de Lei do IRPF formadas por contribuíntes deste Imposto e por residentes noutro Estado membro da Unión Europea ou do Espazo Económico Europeo estableceuse , desde o 1 de xaneiro de 2018, unha nova dedución sobre a cota que se comenta no Capítulo 16 do Manual. Coa citada dedución preténdese, xa que tales unidades familiares non poden optar por declarar conxuntamente, equiparar a cota a pagar á que soportase o contribuínte no caso de que todos os membros da unidade familiar fosen residentes fiscais en España. Non obstante, esta dedución non é aplicable cando algún dos membros integrados na unidade familiar optase por tributar de acordo co réxime fiscal especial aplicable aos traballadores desprazados a territorio español previsto no artigo 93 da Lei do IRPF ao que nos referimos neste Capítulo.

Características xerais da tributación conxunta

Normativa: Art. 84 Lei IRPF

Con independencia doutras particularidades que se indicarán nos correspondentes capítulos deste Manual, o réxime de tributación conxunta presenta as seguintes características xerais:

Para determinar a existencia ou non da obriga de declarar, o importe das rendas, a base impoñible e liquidable e a débeda tributaria, aplicaranse, con carácter xeral, as regras de tributación individual, sen que proceda, agás nos casos expresamente previstos na norma que máis adiante coméntanse, a elevación ou multiplicación dos importes ou límites en función do número de membros da unidade familiar.
As rendas de calquera tipo obtido por todos e cada un dos membros da unidade familiar someteranse a gravame acumuladamente.
Todos os membros da unidade familiar quedarán sometidos ao imposto conxunto e solidariamente, de xeito que a débeda tributaria, resultante da declaración ou descuberta pola Administración, poderá ser esixida na súa totalidade a calquera deles .

Non obstante, recoñécese o dereito das persoas integrantes da unidade familiar a ratear internamente entre elas a débeda tributaria, segundo a parte da renda conxunta que a cada un correspóndalle, sen que o devandito rateo teña efectos fiscais.
Aplícanse as mesmas escalas de gravame que para a tributación individual.
Agás nos casos expresamente previstos na normativa do IRPF, a declaración conxunta non supón a ampliación de ningún dos límites que afectan a determinadas partidas deducibles.
As partidas negativas de períodos anteriores non compensadas polos contribuíntes compoñentes da unidade familiar poden compensarse de acordo coas normas xerais do IRPF, con independencia de que proveñan dunha declaración anterior individual ou conxunta.
As partidas negativas determinadas en tributación conxunta serán compensables, en caso de tributación individual posterior, exclusivamente por aqueles contribuíntes a quen correspondan, de acordo coas regras sobre individualización de rendas contidas na Lei do IRPF.
As reducións na base impoñible por achegas a sistemas de previsión social, incluídos os constituídos a favor de persoas con discapacidade, a patrimonios protexidos das persoas con discapacidade e á Mutualidade de previsión social de deportistas profesionais teñen o seguinte tratamento.
Os límites máximos de redución por achegas aos citados sistemas de previsión social, aos patrimonios protexidos das persoas discapacitadas e á Mutualidade de previsión social de deportistas profesionais serán aplicados individualmente por cada partícipe, aportante, mutualista ou asegurado integrado na unidade familiar que teña dereito a calquera destas reducións.

Os límites máximos de redución por achegas aos citados sistemas de previsión social coméntanse no Capítulo 13.
Mínimo persoal do contribuínte.

En calquera das modalidades de unidade familiar o mínimo persoal aplicable na declaración conxunta será de 5.550 euros anuais, con independencia do número de membros integrados na mesma.

O cómputo do incremento do mínimo persoal por idade do contribuínte realizarase de acordo coas circunstancias persoais de cada un do cónxuxes integrado na unidade familiar.
Mínimo por discapacidade do contribuínte.

O cómputo do mínimo por discapacidade do contribuínte efectuarase tendo en conta as circunstancias de discapacidade que, se é o caso, concorran en cada un do cónxuxes integrado na unidade familiar.

Importante: o mínimo persoal e o mínimo por discapacidade do contribuínte non se aplicarán na declaración conxunta polos fillos, sen prexuízo da contía que proceda aplicar en concepto do mínimo por descendentes e por discapacidade.
Redución por tributación conxunta.
1. En declaracións conxuntas de unidades familiares integradas por ambos os dous cónxuxes, non separados legalmente, e os seus fillos, se os houber (modalidade 1ª de unidade familiar), aplicarase unha redución da base impoñible de 3.400 euros anuais, con carácter previo ás reducións por achegas e contribucións a sistemas de previsión social, incluídos os constituídos a favor de persoas con discapacidade, así como a patrimonios protexidos das persoas con discapacidade e á Mutualidade de previsión social de deportistas profesionais previstas na Lei do IRPF.
  
  Esta redución aplicarase, en primeiro lugar, á base impoñible xeral sen que poida resultar negativa como consecuencia de tal minoración. O remanente, se o houbese, minorará a base impoñible do aforro, que tampouco poderá resultar negativa.
2. En declaracións conxuntas de unidades familiares formadas polo pai ou a nai e todos os fillos que convivan cun ou outro (2ª modalidade de unidade familiar, nos casos de separación legal ou cando non exista vínculo matrimonial) aplicarase unha redución da base impoñible de 2.150 euros anuais, con carácter previo ás reducións por achegas e contribucións a sistemas de previsión social, incluídos os constituídos a favor de persoas con discapacidade, así como a patrimonios protexidos das persoas con discapacidade e á Mutualidade de previsión social de deportistas profesionais previstas na Lei do IRPF.
  
  Esta redución aplicarase, en primeiro lugar, á base impoñible xeral sen que poida resultar negativa como consecuencia de tal minoración. O remanente, se o houbese, minorará a base impoñible do aforro, que tampouco poderá resultar negativa.
Importante: non se aplicará a redución por tributación conxunta cando o contribuínte conviva co pai ou a nai dalgún dos fillos que forman parte da súa unidade familiar.