Criterios de afectación de bens e dereitos ao exercicio dunha actividade económica

Normativa: Arts. 29 Lei IRPF e 22 Regulamento

De acordo coa normativa do IRPF, os criterios de afectación de bens e dereitos ao exercicio dunha actividade económica son os seguintes:

1. Son bens e dereitos afectos a unha actividade económica os necesarios para a obtención dos rendementos empresariais ou profesionais.

Conforme a este criterio, considéranse expresamente afectos os seguintes elementos patrimoniais:

Os bens inmobles en que se desenvolve a actividade.
Os bens destinados aos servizos económicos e socioculturais do persoal ao servizo da actividade.
Calquera outros elementos patrimoniais necesarios para a obtención dos respectivos rendementos.

De acordo co exposto, non poden considerarse afectos aqueles bens destinados ao uso particular do titular da actividade, como os de esparexemento ou recreo.

Importante: en ningún caso, teñen a consideración de elementos patrimoniais afectos a unha actividade económica os activos representativos da participación en fondos propios dunha entidade (accións ou participacións) e da cesión de capitais a terceiros como, por exemplo, todo tipo de contas bancarias.

2. Os elementos afectos teñen que utilizarse só para os fins da actividade.

De acordo con esta nota característica, non poden considerarse afectos aqueles bens e dereitos que se utilicen simultaneamente para actividades económicas e para necesidades privadas, non sendo que a utilización para estas últimas sexa accesoria e notoriamente irrelevante.

Ao respecto, considéranse utilizados para necesidades privadas de forma accesoria e notoriamente irrelevante, os bens do inmobilizado adquiridos e utilizados para o desenvolvemento da actividade económica que se destinen ao uso persoal do contribuínte en días ou horas inhábiles durante os cales se interrompa o exercicio da actividade.

Esta excepción non é aplicable aos automóbiles de turismo e os seus remolques, as motocicletas e as aeronaves ou embarcacións deportivas ou de recreo. Estes bens unicamente terán a consideración de elementos patrimoniais afectos ao desenvolvemento dunha actividade económica cando se utilicen exclusivamente para os fins da mesma, sen que en ningún caso poidan considerarse afectos no suposto de utilizarse tamén para necesidades privadas, nin sequera aínda que a devandita utilización sexa accesoria e notoriamente irrelevante.

Porén, como excepción da excepción, admítese a utilización para necesidades privadas (sempre que sexa de forma accesoria e notoriamente irrelevante) sen perder por iso a súa condición de bens afectos, dos automóbiles de turismo e demais medios de transporte que, estando incluídos na enumeración do parágrafo anterior, relaciónanse a continuación:

Os vehículos mixtos destinados ao transporte de mercadorías.
Os destinados á prestación de servizos de transporte de viaxeiros mediante contraprestación.
Os destinados á prestación de servizos de ensino de condutores ou pilotos mediante contraprestación.
Os destinados a desprazamentos profesionais de representantes ou axentes comerciais.
Os destinados a ser obxecto de cesión de uso con habitualidade e onerosidad.

Con esta finalidade, considéranse automóbiles de turismo, remolques, ciclomotores e motocicletas, os definidos como tales no Anexo do Real decreto lexislativo 339/1990, do 2 de marzo, polo que se aproba o texto articulado da Lei sobre Tráfico, Circulación de Vehículos a Motor e Seguridade Viaria e a partir do 31 de xaneiro de 2016 no Anexo do Real decreto Lexislativo 6/2015, do 30 de outubro, polo que se aproba o texto refundido da Lei sobre Tráfico, Circulación de Vehículos a Motor e Seguridade Viaria., así como os definidos como vehículos mixtos nos devanditos anexos e, en todo caso, os denominados vehículos todo terreo ou tipo "jeep".

3. A utilización necesaria e exclusiva para os fins da actividade dun ben divisible pode recaer unicamente sobre unha determinada parte do mesmo (afectación parcial) e non necesariamente sobre a súa totalidade.

Cando se trate de elementos patrimoniais que sirvan só parcialmente ao obxecto da actividade, a afectación entenderase limitada a aquela parte dos mesmos que realmente se utilice na actividade de que se trate. Neste sentido, só se considerarán afectadas aquelas partes dos elementos patrimoniais que sexan susceptibles dun aproveitamento separado e independente do resto, sen que en ningún caso sexan susceptibles de afectación parcial os elementos patrimoniais indivisibles.

A afectación parcial dun elemento patrimonial comporta importantes consecuencias fiscais xa que, os ingresos e gastos correspondentes á devandita parte do ben deben incluírse entre os correspondentes á actividade económica a que estea afecto.

Precisións:

Para o cálculo do rendemento neto dunha actividade económica en estimación directa, no caso de utilización dun inmoble en parte como vivenda habitual, en parte para o exercicio da actividade, debe diferenciarse entre os gastos derivados da titularidade da vivenda e os gastos correspondentes ás subministracións do inmoble.

Tratandose dos gastos derivados da titularidade da vivenda, tales como amortizacións, IBI, comunidade de propietarios, etc, si resultan deducibles en proporción á parte da vivenda afectada ao desenvolvemento da actividade e á súa porcentaxe de titularidade no inmoble referido.

No caso dos gastos correspondentes a subministracións debe terse en conta a regra 5.ª do apartado 2 do artigo 30 da Lei do IRPF relativo aos gastos deducibles por determinadas subministracións cando o empresario ou profesional exerza a súa actividade na súa propia vivenda habitual cuxo comentario figura no Capítulo 7 deste Manual.

4. Non se entenden afectados aqueles elementos patrimoniais que, sendo da titularidade do contribuínte, non figuren na contabilidade ou rexistros oficiais da actividade económica (libro rexistro de bens de investimento) que estea obrigado a levar o contribuínte, agás proba en contrario.

5. En caso de matrimonio, a afectación dun elemento patrimonial está condicionado a que a súa titularidade sexa privativa do cónxuxe que exerce a actividade, ou ben, que sexa ganancial ou común a ambos os dous cónxuxes.

Se se utiliza un elemento común ou ganancial, o titular debe consideraro plenamente afectado á actividade, aínda que o citado ben pertenza a ambos os dous cónxuxes. Por contra, os bens privativos do cónxuxe que non exerce a actividade económica non poden considerarse afectos á mesma, senón que teñen a consideración de elementos patrimoniais cedidos.

Exemplos:

Don V.R.V., avogado en exercicio, utiliza o ordenador do seu despacho profesional para asuntos particulares en determinados días festivos.

A utilización do ordenador, que obxectivamente ten o carácter de inmobilizado adquirido e utilizado para o desenvolvemento da actividade profesional, en días inhábiles está expresamente recollida no Regulamento como unha excepción ao requisito da exclusividade da afectación, polo que, neste caso, o ordenador pode considerarse na súa totalidade como un ben afecto.
Don S.A.M., taxista, adoita utilizar o seu vehículo en certos días de descanso para ir ao campo coa súa familia.

A utilización do taxi para necesidades privadas en días inhábiles en que se interrompe o normal exercicio da actividade, non impide considerar o devandito vehículo plenamente afecto á actividade empresarial desenvolvida polo seu titular, ao tratarse dun vehículo destinado ao transporte de viaxeiros mediante contraprestación e aparecer expresamente exceptuado do requisito de exclusividade absoluta aplicable con carácter xeral aos automóbiles de turismo.
Don A.A.R., medico oftalmólogo, utiliza dous cuartos da súa vivenda exclusivamente como consulta. Os devanditos cuartos, que teñen 40 m2 e así consta na correspondente alta do Imposto sobre Actividades Económicas, representan o 30 por 100 da superficie total da vivenda habitual. Pode considerarse afectada á actividade profesional a superficie utilizada para consulta e, conseguintemente, deducirse dos rendementos da actividade os gastos correspondentes á devandita superficie?

A parte da vivenda utilizada exclusivamente como consulta pode considerarse afectada á actividade profesional desenvolvida polo seu titular; polo tanto, os gastos propios e específicos desta parte da vivenda poden deducirse dos rendementos íntegros da actividade profesional.