As Cortes
A vila, farto das esixencias dos reis, rebélanse por veces de forma tumultuosa. Os reis, ante a vaga de alzamentos populares, ceden por veces e aceptan consultar aos seus súbditos á hora de impor tributos e de decidir a aplicación dos mesmos. Comezan a ser pagos os tributos para atender determinados gastos públicos. E o contribuínte vaise a converter no principal protagonista da resistencia fronte ao rei.
Exemplos típicos destas limitacións do poder real déronse nas Cortes reunidas en León (ano 1188) e na Carta Magna de Inglaterra (ano 1215), que proclamou o principio de que o imposto ten que ser consentido por quen ten que pagaro.
A España chega un día un emperador educado no estranxeiro. A súa política imperial esixe enormes dispendios e subsidios. As Cortes de Castilla y León, compostas de procuradores elixidos polas cidades, móstranse resistentes a admitir novas exaccións. As quince principais cidades castelás álzanse en rebelión na Xunta de Ávila. Unha das súas queixas: “As imposicións e cargas intolerables que padeceron estes reinos”.
O exército real acoraría o movemento comuneiro. Pero a loita dos monarcas coas Cortes non sempre favoreceu aos primeiros, que moitas veces tiveron que pregarse ás condicións acordadas polas Cortes se querían obter as sumas que necesitaban.
En acordos deste tipo entre os gobernantes e as Cortes está a orixe remota do Orzamento público, como documento que aproba o Parlamento e polo que se autoriza ao Goberno a recadar determinados ingresos e a realizar determinados gastos ao longo do ano. A historia da soberanía popular ten moito que agradecer á historia do Orzamento.
Con este control do Parlamento, a Facenda Pública corre menos perigo de ser utilizada por reis e gobernantes ao seu capricho, e introdúcese unha certa orde na obtención de ingresos e na realización de gastos.
E unha vez que o rei se afai a ver limitado o seu poder polos acordos das Cortes en materia de impostos, está nacendo o poder lexislativo independente do propio monarca, que se confía á representación popular.