4.1.1. Control selectivo e investigación

As actuacións de control selectivo e investigación teñen por finalidade detectar e regularizar os incumprimentos máis complexos así como perseguir as formas máis sofisticadas de fraude. O seu carácter selectivo faias recaer sobre os contribuíntes que presentan un risco fiscal máis elevado. Teñen un gran compoñente investigador e comportan, en xeral, unha revisión da situación tributaria global obxecto de actuación inspectora. Por estes motivos, os órganos que as levan a cabo están dotados das máis amplas facultades que a normativa atribúe á Administración tributaria.

As actuacións de control selectivo lévanse a cabo polos órganos de Inspección Financeira e Tributaria, cando se refiren a tributos internos e, polos órganos de Aduanas e Impostos Especiais, respecto dos tributos sobre o comercio exterior e os Impostos Especiais.

As devanditas actuacións culminan, normalmente, coas correspondentes liquidacións administrativas que regularizan a situación tributaria do obrigado tributario ou ben coa presentación de denuncia ante o Ministerio Fiscal cando, no curso das actuacións, aprécianse indicios de delito contra a Facenda Pública, branqueo de capitais ou contrabando.

En 2015, presentáronse 341 denuncias ao Ministerio Fiscal por delito contra a Facenda Pública por un importe global de 442,66 millóns de euros (sen prexuízo das actuacións de Vixilancia Aduaneira en delitos de fraude fiscal). Estes datos móstranse no seguinte cadro do Anexo:

Ao longo do ano 2015 estes órganos de inspección seguiron reforzando a súa actividade inspectora, levando a cabo un total de 107.580 actuacións nominais de comprobación e investigación (un 8 por cento máis que no exercicio anterior e un 46 por cento máis que en 2011) e liquidando 7.129,2 millóns de euros de débeda tributaria. Neste resultado ten gran relevancia a débeda liquidada pola Delegación Central de Grandes Contribuíntes, 3.142,3 millóns de euros, que representa un 44 por cento do importe liquidado.

As principais magnitudes que resultan das actividades de control selectivo reflíctense no seguinte cadro do Anexo, onde se aprecia un sensible incremento dos recursos obtidos:

Actuacións inspectoras sobre tributos internos

Estas actuacións comprenden todas as realizadas polos órganos da área de Inspección Financeira e Tributaria das Delegacións Especiais e da Delegación Central de Grandes Contribuíntes, no exercicio das funcións administrativas atribuídas á inspección tributaria polo artigo 141 da Lei Xeral Tributaria.

Os órganos de Inspección Financeira e Tributaria, no ano 2015, han liquidando 6.738,58 millóns de euros de débeda tributaria, e por ámbitos de control realizáronse as seguintes actuacións:

• Profesionais, sociedades e socios:

  Hase continuando impulsando o control do sector de profesionais, cun aumento de inspeccións do 16 por cento e o de sociedades e socios (10 por cento), ademais das actuacións e requirimentos de información, que se incrementaron nun 16 por cento.

• Control de devolucións:

  As actuacións de control de solicitudes de devolución desenvolvida pola Inspección dos Tributos intégranse dentro da estratexia xeral da Axencia Tributaria orientada a un control integral das devanditas solicitudes. O obxectivo esencial deste control é garantir que as solicitudes de devolución sexan axeitadamente revisadas, atendendo ás súas distintas características e niveis de risco, para evitar a realización de devolucións improcedentes. Así, en 2015 incrementáronse estas actuacións nun 11 por cento.

• Economía mergullada:

  Durante o exercicio 2015, seguíronse promovendo as actuacións dirixidas ao control e redución da economía mergullada utilizando todas as ferramentas dispoñibles, incluídas as derivadas da Lei Antifraude de 2012. Neste sentido, as actuacións para a verificación do cumprimento da limitación de pagamentos en efectivo traducíronse en 6.087 expedientes de análise de denuncias en relación co incumprimento desta limitación legal, o que supón un 27,8 por cento máis que os iniciados o ano anterior. Ademais, a peche de ano iniciáranse 1.313 expedientes sancionadores, un 36,7 por cento máis.

  Así mesmo, neste ano tiveron, novamente, gran transcendencia as actuacións de entrada e rexistro realizado pola Área de Inspección co apoio de persoal das Unidades de Auditoría Informática. As UAI participaron en 1.630 actuacións destas características, aumentando desde 2012 máis do 80 por cento. Estas actuacións resultaron de gran eficacia para a detección do ‘software de ocultación’, a obtención de probas en xeral, e a redución do tempo de duración das comprobacións inspectoras.

  Ao mesmo tempo, no cuarto ano do Plan especial contra a economía mergullada implantada pola Axencia Tributaria, volvéronse a incrementar as actuacións presenciais (‘peiteados ’) destinadas ao control in situ de obrigas formais e rexistrais en sectores de risco fiscal.

  Das 21.810 actuacións presenciais de verificación formal realizadas destacan as 14.449 visitas efectuadas no marco do programa específico sobre economía mergullada, cun incremento do 28,7 por cento motivado polo reforzo de actuacións e a inclusión de áreas de visitas novas. Adicionalmente ás visitas do programa específico de economía mergullada, destacan as 5.469 destinadas a detectar alugamentos opacos.

• Fiscalidade internacional:

  Por outra banda, a Axencia Tributaria continuou desenvolvendo o control de prezos de transferencia en operacións realizadas por multinacionais e grandes empresas con presenza no noso país, así como as actuacións dirixidas á regularización abusiva da dedución de gastos financeiros en operacións intragrupo.

  Así mesmo, os Acordos Previos de Valoración de Operacións Vinculadas constitúen un elemento esencial para previr situacións de risco en materia de prezos de transferencia, aumentar a seguridade xurídica dos contribuíntes e reducir a litixiosidade. Os órganos de inspección, durante este exercicio, tramitaron un total de 96 solicitudes de Acordos Previos de Valoración, cunha base impoñible implicada nos mesmos de, aproximadamente, 8.035 millóns de euros e resolvéronse 16 solicitudes.

Actuacións inspectoras sobre os tributos que gravan as operacións de Comercio Exterior e sobre os Impostos Especiais

Inclúense as actuacións inspectoras realizadas polos órganos da área de Inspección de Aduanas e Impostos Especiais das Delegacións Especiais e da Delegación Central de Grandes Contribuíntes, co fin de combater a fraude que afecta tanto aos intereses financeiros da Unión Europea, é dicir, aos recursos propios e ás axudas comunitarias á exportación de produtos agrícolas, como aos tributos internos que gravan as operacións de comercio exterior e aos Impostos Especiais.

No exercicio 2015, estes órganos realizaron un total de 3.989 actuacións nominais de comprobación e investigación, cunha liquidación de 390,63 millóns de euros de débeda tributaria.

Impostos Especiais:

En 2015, as comprobacións centráronse fundamentalmente nos seguintes ámbitos:

• Exencións e supostos de non suxeición do Imposto Especial sobre Determinados Medios de Transporte, así como revisión das bases impoñibles declaradas, especialmente en relación con automóbiles e con embarcacións de bandeira non española correspondentes a persoas ou entidades residentes en España ou que sexan titulares de establecementos situados en España.

• Uso indebido de gasóleo bonificado.

• Control da fabricación de electricidade por produtores en instalacións non inscritas no Rexistro Territorial dos Impostos Especiais nas actividades previstas para ese fin na normativa reguladora dos Impostos Especiais, así como a aplicación das exencións do Imposto sobre a Electricidade.

• Control da declaración e ingreso do Imposto sobre o valor da produción da enerxía eléctrica, do Imposto sobre os Gases Fluorados de Efecto Invernadoiro e do Imposto Especial sobre o carbón.

• Control da exención correspondente ao uso e destino dado polos usuarios de alcohol parcialmente desnaturalizado con desnaturalizante xeral.

• Fraude no IVE derivado de operacións con produtos suxeitos a Impostos Especiais.

Comercio exterior:

As actuacións no área de control aduaneiro dirixíronse á revisión daqueles elementos dos tributos que gravan o comercio exterior e que non poden ser comprobados no momento do despacho aduaneiro.

En particular, realízanse controis do valor en aduana das mercadorías con obxecto de detectar prácticas fraudulentas. Neste sentido, a infravaloración das mercadorías importadas considérase un dos máis importantes focos de fraude existente no momento actual, sendo os sectores máis afectados os do téxtil, o calzado, os bolsos e os artigos de marroquinaría. Outros controis teñen por obxecto comprobar se o prezo real das mercadorías correspóndese coa documentación comercial presentada no momento do despacho aduaneiro e, se é o caso, solicítase xustificación para aclarar as dúbidas que poida proporse á Aduana pola declaración de valores anormalmente baixos. Igualmente, compróbanse os casos en que, existindo conceptos a incluír no valor en aduana como axustes ao prezo pago ou por pagar, non se incrementou o valor e, finalmente, a concorrencia de circunstancias-especialmente a vinculación - que impidan a utilización do valor de transacción e obriguen á utilización dos métodos secundarios de valoración.

Así mesmo, lévanse a cabo revisións da orixe das mercadorías e da aplicación de dereitos antidumping para evitar a fraude consistente na presentación de certificados de orixe e facturas falsas ou adulteradas, na realización de vendas-reais ou ficticias - no país de orixe real con outros terceiros países con tratamento preferencial ou sen dereitos antidumping e na incorrecta aplicación do código adicional que comporta o pagamento dun dereito antidumping inferior ao xeral ou de importe cero. Ademais, realízanse controis sobre a clasificación arancelaria das mercadorías.

Por outra banda, abórdase a problemática específica na importación de produtos agrícolas e da pesca. A experiencia adquirida ao longo do tempo serviu para crear os oportunos perfís de risco que permitiron facer un seguimento detallado das empresas importadoras e atallar, na medida do posible, as situacións de fraude detectadas. Estas situacións veñen determinadas polas características do gravame sobre determinados produtos, cunha serie de medidas especiais que permiten a importación con exención, pero asociadas a uns requisitos estritos, cuxo incumprimento implica unha tributación moi elevada. Entre elas, poden citarse os continxentes arancelarios polos que se establecen exencións ou reducións dos dereitos aplicables ás mercadorías, pero cuns límites cuantitativos que esixen o control de que non se aplican por riba dos mesmos; os dereitos adicionais sobre determinados produtos de contía variable en función da evolución dos prezos internacionais; e os valores en aduana declarada ou a posible exención dos dereitos se as mercadorías se acollen ao réxime de destino final.

Nos últimos anos, puxose de manifesto a existencia de tramas orientadas á introdución da mercadoría no territorio aduaneiro comunitario, a través de empresas cuxa única finalidade é a de proceder ao despacho de importación, ocultando a identidade dos verdadeiros destinatarios da mercadoría. Desta forma, a importación convértese na primeira fase dunha cadea de incumprimentos tributarios que afectan nas seguintes etapas aos tributos internos.

En relación co IVE á importación, cómpre destacar o control da aplicación de tipos reducidos e da exención nos despachos a libre práctica. Así mesmo, contrólase a fraude no IVE interior derivado de operacións de comercio exterior.

Represión do contrabando, do branqueo de capitais e doutras fraudes

En materia de loita contra o contrabando e o branqueo de capitais, as unidades de Vixilancia Aduaneira realizan actuacións dirixidas á represión do contrabando e tráfico ilícito de estupefacientes, tabaco, produtos falsificados e outros xéneros, así como do branqueo de capitais conexas coas devanditas actividades delituosas, en coordinación con outros organismos do Estado, desenvolvendo as súas actuacións de vixilancia e control no espazo marítimo, aéreo e terrestre.

As unidades de Vixilancia Aduaneira tamén desenvolven actuacións de control e apoio do resto de áreas do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais, entre as que se inclúen controis preventivos en recintos aduaneiros mediante técnicas de inspección non intrusiva, controis de moeda, e o control da seguridade da cadea de transporte internacional.

Así mesmo, realizan actuacións de loita contra a fraude fiscal e a economía mergullada, colaborando con outros Departamentos da Axencia Tributaria, xa sexa no ámbito penal ou en vía administrativa. A crecente complexidade da fraude, así como a internacionalización das súas estruturas, precisa dunha coordinación externa e unha necesidade de optimización dos recursos da Axencia Tributaria mediante a cooperación e colaboración entre as distintas áreas funcionais.

En 2015, interviñéronse, froito destas actuacións, 167.248 kg de haxix, 12.722 de cocaína e 11.384.238 paquetes de tabaco, o que supón un total de 1.273 delitos e 8.531 infraccións. Así mesmo, denunciáronse 176 delitos de falsificación e 2.328 infraccións, ademais de 105 delitos de branqueo de capitais.

As cifras sobre contrabando e sobre as actuacións realizadas durante este exercicio éxpónse nos  seguintes  cadros do Anexo: