4.1.1. Control selectivo e investigación

As actuacións de control selectivo e investigación teñen por finalidade detectar e regularizar os incumprimentos máis complexos, así como perseguir as formas máis sofisticadas de fraude. O seu carácter selectivo faias recaer sobre os contribuíntes que presentan un risco fiscal máis elevado.

A súa realización ten un gran compoñente investigador e, require en xeral, unha revisión exhaustiva da situación tributaria do contribuínte obxecto de actuación inspectora, para o cal os órganos que as levan a cabo están dotados das máis amplas facultades que a normativa atribúe á Administración tributaria.

Estas actuacións son realizadas polos órganos das Delegacións Especiais e polos órganos da Delegación Central de Grandes Contribuíntes que teñen encomendado o desenvolvemento da inspección tributaria e aduaneira.

Ademais das actuacións inspectoras, agrúpanse tamén nesta categoría as actuacións que desenvolve Vixilancia Aduaneira, no exercicio das súas funcións de loita contra o contrabando, o branqueo de capitais e de colaboración, en misións de investigación, cos demais órganos da Axencia que exercen funcións de control tributario, e as actuacións desenvolvidas pola Oficina Nacional de Fiscalidade Internacional.

As actuacións de control selectivo culminan, normalmente, coas correspondentes liquidacións administrativas que regularizan a situación tributaria do obrigado tributario ou ben coa presentación de denuncia ante o Ministerio Fiscal cando, no curso das actuacións, aprécianse indicios de delito contra a Facenda Pública, branqueo de capitais ou contrabando.

Así, en 2017, remitíronse ao Ministerio Fiscal 225 informes de delito fiscal que afectan un total de 212 contribuíntes (sen prexuízo das actuacións de Vixilancia Aduaneira en delitos de fraude fiscal). O importe global de cotas defraudadas é de 327,83 millóns de euros. Estes datos móstranse no seguinte cadro do Anexo: 

As principais magnitudes que resultan das actividades de control selectivo reflíctense no cadro do Anexo:

Actuacións inspectoras sobre tributos internos

Estas actuacións comprenden todas as realizadas polos órganos da área de Inspección Financeira e Tributaria das Delegacións Especiais e da Delegación Central de Grandes Contribuíntes, en exercicio das funcións administrativas atribuídas á inspección tributaria polo artigo 141 da Lei Xeral Tributaria.

O importe total de débeda liquidada en 2017 ascendeu a 5.006,05 millóns de euros. Neste importe recóllese tanta débeda instruída e liquidada no propio exercicio 2017, como débeda instruída en exercicios anteriores e liquidados en 2017, non computandose, porén, a débeda instruída no exercicio, pero contida en actas que non se confirmasen á finalización do exercicio 2017.

Por grupos de programas, produciuse un aumento de actuacións en Sociedades e Socios (2.588 expedientes, cun incremento do 5,42 %respecto dos 2.455 expedientes finalizados en 2016) e Beneficios Fiscais (1.079 expedientes cun incremento do 6,83 %respecto dos 1.010 expedientes finalizados en 2016) e produciuse unha diminución de actuacións en Comprobación Sectorial (2.644 expedientes cunha diminución do 9,79 %respecto dos 2.931 expedientes finalizados en 2016), Profesionais (2.721 expedientes cunha diminución do 4,36 %respecto dos 2.845 expedientes finalizados en 2016), actuacións específicas de comprobación e investigación (5.253 expedientes cunha diminución do 8,68 %respecto dos 5.752 expedientes finalizados en 2016), control pemes (4.133 expedientes cunha diminución do 5,14 %respecto dos 4.357 expedientes finalizados en 2016), e facturación irregular e tramas de fraude (1.307 expedientes cunha diminución do 1,51 %respecto dos 1.327 expedientes finalizados en 2016).

Actuacións inspectoras sobre os tributos que gravan as operacións de Comercio Exterior e sobre os Impostos Especiais

Inclúense as actuacións inspectoras realizadas polos órganos da área de Inspección de Aduanas e Impostos Especiais das Delegacións Especiais e da Delegación Central de Grandes Contribuíntes, co fin de combater a fraude que afecta tanto aos intereses financeiros da Unión Europea, é dicir, aos recursos propios e ás axudas comunitarias á exportación de produtos agrícolas, como aos tributos internos que gravan as operacións de comercio exterior e aos Impostos Especiais.

No ano 2017, realizáronse 2.603 liquidacións, cunha débeda liquidada de 372,51 millóns de euros.

Impostos Especiais:

En 2017, as comprobacións centráronse fundamentalmente nos seguintes ámbitos:

• Exencións e supostos de non suxeición do Imposto Especial sobre Determinados Medios de Transporte, así como revisión das bases impoñibles declaradas e a repercusión da fraude deste imposto sobre os tributos que gravan o comercio exterior, especialmente en relación coa fraude por aplicación indebida das exencións relativas ao alugamento de vehículos e embarcacións de recreo.
• Uso indebido de gasóleo bonificado, mediante o seu desvío polos titulares dos establecementos inscritos no rexistro territorial dos Impostos especiais e / ou polo propio consumido final do gasóleo bonificado para usos non previstos no artigo 54.2 da Lei 38/1992, do 28 de decembro, de Impostos Especiais.
• Control da aplicación de exencións e supostos de non suxeición ao Imposto sobre a electricidade.
• Control da declaración e ingreso do Imposto Especial sobre o Carbón, derivado da Lei 15/2012, do 27 de decembro, de medidas fiscais para a sostibilidade enerxética.
• Control do Imposto sobre o alcohol e bebidas alcohólicas, mediante a inspección de contribuíntes titulares, polo menos, dun establecemento con algún de CÁELOS seguintes: B7 (depósitos fiscais de bebidas derivadas) e / ou DB (depósitos fiscais de bebidas alcohólicas).
• Fraude no IVE derivado de operacións con produtos suxeitos a Impostos Especiais.

Comercio exterior:

As actuacións no área de control aduaneiro dirixíronse á revisión daqueles elementos dos tributos que gravan o comercio exterior e que non poden ser comprobados no momento do despacho aduaneiro.

A fraude neste campo ten distintas variables posibles. Por unha parte, situacións en que o prezo real das mercadorías non se corresponde coa documentación comercial presentada no momento do despacho aduaneiro sendo os sectores máis afectados o téxtil, o calzado, os bolsos e os artigos de marroquinaría procedentes de Asia. Por outra banda, os casos en que, existindo conceptos a incluír no valor en aduana en concepto de axustes ao prezo pago ou por pagar, non se incrementou o valor. Por último, debe terse en conta o risco que supón o crecemento do comercio electrónico por canto as simplificacións existentes para este tipo de envío de pequeno tamaño, por regra xeral, poden facilitar a declaración de valores inferiores aos reais.

No referente á revisión da orixe das mercadorías e aplicación de dereitos antidumping, a fraude consiste en facer desaparecer a conexión entre mercadoría e fabricante, mediante a presentación de certificados de orixe e facturas falsas ou adulteradas, ou realizando vendas  -reais ou ficticias - no país de orixe real con outros terceiros países con tratamento preferencial ou sen dereitos antidumping, ou aplicando de forma incorrecta o código adicional que se aproba para determinados exportadores e que comporta o pagamento dun dereito antidumping inferior ao xeral ou de importe cero. De igual xeito, podería eludirse un dereito antidumping mediante a aplicación dun menor dereito arancelario de que realmente corresponde.

En relación coa importación de produtos agrícolas e da pesca, mantéñense con carácter xeral os riscos fiscais de anos anteriores: infravaloración, incorrecta clasificación arancelaria e falsa declaracións de orixe preferencial.

Este ano non se inclúen as comprobacións de restitucións á exportación de produtos agrícolas, xa que as mesmas practicamente desapareceron e polo tanto non se asignou ningún control específico de restitucións dentro do Plan de control 2016/2017 das operacións financiadas con cargo ao FEAGA .

No que fai ao IVE de importación e ao control da aplicación de tipos reducidos, o obxectivo é regularizar a situación tributaria dos contribuíntes que liquidasen á importación cotas de IVE inferiores ás que corresponden, por incorrecta aplicación do tipo impositivo.

No referente ao IVE á importación e á exención nos despachos a libre práctica, poden darse dous tipos de fraude: o despacho a libre práctica en España sen que os bens se envíen a outro Estado membro, con fraude na feita impoñible importación do IVE, e o despacho a libre práctica noutro Estado membro, con envío posterior da mercadoría importada en España sen declaración da feita impoñible adquisición intracomunitaria polo suxeito pasivo español (neste caso faise necesaria a Asistencia Mutua). En ambos os dous casos, as posteriores entregas dos bens no territorio español de aplicación do IVE poden non ser declaradas neste imposto.

Represión do contrabando, do branqueo de capitais e doutras fraudes

En materia de loita contra o contrabando e o branqueo de capitais, as unidades de Vixilancia Aduaneira realizan actuacións dirixidas á represión do contrabando e tráfico ilícito de estupefacientes, tabaco, produtos falsificados e outros xéneros, así como do branqueo de capitais conexas coas devanditas actividades delituosas, en coordinación con outros organismos do Estado, desenvolvendo as súas actuacións de vixilancia e control no espazo marítimo, aéreo e terrestre.

As unidades de Vixilancia Aduaneira tamén desenvolven actuacións de control e apoio do resto de áreas do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais, entre as que se inclúen controis preventivos en recintos aduaneiros mediante técnicas de inspección non intrusiva, controis de moeda, e o control da seguridade da cadea de transporte internacional.

Así mesmo, realizan actuacións de loita contra a fraude fiscal e a economía mergullada, colaborando con outros Departamentos da Axencia Tributaria, xa sexa no ámbito penal ou en vía administrativa. A crecente complexidade da fraude, así como a internacionalización das súas estruturas, precisa dunha coordinación externa e unha necesidade de optimización dos recursos da Axencia Tributaria mediante a cooperación e colaboración entre as distintas áreas funcionais.

En 2017, interviñéronse, froito destas actuacións, 130.008 kg de haxix, 31.667 kg de cocaína e 8.378.042 paquetes de tabaco, o que supón un total de 967 delitos e 7.261 infraccións. Así mesmo, denunciáronse 87 delitos de falsificación e 2.999 infraccións, ademais de 59 delitos de branqueo de capitais.

As cifras sobre contrabando e sobre as actuacións realizadas durante este exercicio éxpónse nos  seguintes  cadros do Anexo:

Fiscalidade internacional

Ao longo de 2017, a Oficina Nacional de Fiscalidade Internacional (ONFI) continuou reforzando o seu papel na loita contra a fraude e a evasión fiscal internacional. Durante este período, sen prexuízo da asistencia dos seus funcionarios a grupos de traballo en organizacións internacionais relevantes en materia de fiscalidade internacional e da súa participación en funcións de planificación de acción inspectora, a ONFI concentrouse novamente na realización de actuacións inspectoras, das que finalizaron neste período máis de 200, cifra similar á dos exercicios precedentes.

Estas actuacións inclúen a instrución de acordos previos de valoración de operacións vinculadas (ALA), a negociación en procedementos amigables en materia de imposición directa e actuacións de apoio e colaboración en procedementos inspectores, entre outras.

En relación cos ALA, a actuación da ONFI persegue, a través destes acordos previos en materia de prezos de transferencia, reducir a litixiosidade e mellorar a seguridade xurídica do contribuínte garantindo unha recadación acorde co esixido por lei. En 2017, a ONFI participou na xestión de 138 expedientes, fronte aos 129 de 2016. Dese total, finalizáronse 39, sendo estimados 25, desestimados 5 e en 9 casos produciuse a desistencia dos solicitantes. Os ALA estimados en 2017 permitiron garantir bases impoñibles por un valor superior aos 1.400 millóns de euros, fronte aos máis de 3.300 millóns garantidos nos ALA estimados en 2016, aínda que naquel ano se produciu algunha actuación singular por importe próximo aos 1.800 millóns que desvirtúa a comparación.

Pola súa parte, o pasado ano 2017, a ONFI participou en 259 procedementos amigables en materia de imposición directa, cifra crecente en relación cos 237 do ano 2016, ou os 125 de 2015. A actuación da ONFI persegue, nestes procedementos, unha axeitada defensa das bases impoñibles españolas – principalmente en situacións de dobre imposición – tanto en regularizacións con alcance transfronteirizo realizadas pola Administración española, como nas efectuadas polas administracións doutros países. Dese total de procedementos, finalizáronse 53 o pasado ano, en que se debatía sobre bases impoñibles de máis de 930 millóns de euros. En 2016 finalizáranse 46 procedementos cun valor, en termos de bases defendidas, de 860 millóns de euros.

A ONFI tamén realiza actuacións de apoio e colaboración en procedementos inspectores, centradas en cuestións complexas en materia de fiscalidade internacional. Esta actividade ten especial transcendencia no ámbito das actuacións inspectoras da Delegación Central de Grandes Contribuíntes. En 2017, a ONFI participou en 182 actuacións inspectoras, das que se finalizaron 113, cun importe total de axustes en base impoñible de máis de 2.200 millóns de euros. En 2016 realizáronse 93 actuacións inspectoras con participación da ONFI , con axustes en bases de máis de 3.700 millóns, aínda que naquel ano se produciu algunha actuación singular por un importe próximo aos 1.700 millóns de euros que desvirtúa a comparación. Nos tres últimos anos, entre 2015 e 2017, a participación da ONFI en actuacións inspectoras, sexa presencial ou de carácter documental, permitiu incrementar bases impoñibles nun importe superior aos 8.600 millóns de euros.