4.2.2. Control aduaneiro, dos impostos especiais e ambientais

Actuacións inspectoras sobre os tributos que gravan as operacións de Comercio Exterior, sobre os Impostos Especiais e sobre os impostos ambientais

Inclúense as actuacións inspectoras realizadas polos órganos da área de Inspección de Aduanas e Impostos Especiais das Delegacións Especiais e da Delegación Central de Grandes Contribuíntes, co fin de combater a fraude que afecta tanto aos intereses financeiros da Unión Europea, é dicir, aos recursos propios e ás axudas comunitarias á exportación de produtos agrícolas, como aos tributos internos que gravan as operacións de comercio exterior e aos Impostos Especiais e ambientais.

No ano 2019, realizáronse 2.446 liquidacións, cunha débeda liquidada de 151,41 millóns de euros.

Impostos Especiais e ambientais:

En 2019, as comprobacións centráronse fundamentalmente nos seguintes ámbitos:

Imposto sobre o Alcohol e Bebidas Alcohólicas. O tipo de fraude que se pretende detectar é principalmente o desvío de alcohol ou bebidas alcohólicas exentas, centrandose na figura do almacén fiscal.
Imposto sobre hidrocarburos. En 2019 incluíronse no Plan de Control, a título de control adicional, as actuacións de inspección sobre as empresas titulares dos depósitos fiscais de hidrocarburos, coa finalidade de comprobar na medida do posible que o movemento amparado nos documentos de circulación correspóndese cos movementos reais do produto.
Imposto especial sobre determinados medios de transporte. Control da fraude por aplicación indebida das exencións e / ou supostos de non suxeición contemplados na lei, relativas á matriculación de vehículos e embarcacións de recreo, así como o control de embarcacións con matrícula non española e control das bases impoñibles e das emisións de CO2 declaradas, de todos os medios de transporte.
Imposto sobre os Labores do Tabaco. A ONII (Oficina Nacional de Inspección e Investigación) fixo un seguimento dos datos de consumo de tabaco, detectando unha diferente evolución nas picaduras para fumar en pipa, o que deu lugar a actuacións de control, sendo a maioría sobre labores para fumar en shisha, cachimba ou pipa de auga.
Imposto sobre os Gases Fluorados de Efecto Invernadoiro. Control de fabricantes, importadores, adquirentes intracomunitarios, xestores de residuos, revendedores e determinados beneficiarios de exencións relativas a produtos suxeitos ao Imposto sobre os Gases Fluorados de Efecto Invernadoiro.
Imposto sobre o Valor da Produción da Enerxía Eléctrica. Control da declaración e ingreso do Imposto sobre o Valor da Produción da Enerxía Eléctrica.

Comercio exterior:

As actuacións no área de control aduaneiro dirixíronse á revisión daqueles elementos dos tributos que gravan o comercio exterior e que non poden ser comprobados no momento do despacho aduaneiro.

A fraude neste campo ten distintas variables posibles. Por unha parte, situacións en que o prezo real das mercadorías non se corresponde coa documentación comercial presentada no momento do despacho aduanerosiendo os sectores máis afectados o téxtil, o calzado, os bolsos e os artigos de marroquinaría procedentes de Asia. Por outra banda, os casos en que, existindo conceptos a incluír no valor en aduana en concepto de axustes ao prezo pago ou por pagar, non se incrementou o valor. Por último, a concorrencia de circunstancias, especialmente a vinculación, que impidan a utilización do valor de transacción e obriguen á utilización dos métodos secundarios de valoración.

No referente á revisión da orixe das mercadorías e aplicación de dereitos antidumping, elfraude consiste en facer desaparecer a conexión entre mercadoría e fabricante, mediante a presentación de certificados de orixe e facturas falsas ou adulteradas, ou realizando vendas – reais ou ficticias - no país de orixe real con outros terceiros países con tratamento preferencial ou sen dereitos antidumping, ou aplicando de forma incorrecta o código adicional que se aproba para determinados exportadores e que comporta o pagamento dun dereito antidumping inferior ao xeral ou de importe cero. De igual xeito, podería eludirse un dereito antidumping mediante a aplicación dun menor dereito arancelario de que realmente corresponde.

En relación coa importación de produtos agrícolas e da pesca, mantéñense con carácter xeral os riscos fiscais de anos anteriores: infravaloración, incorrecta clasificación arancelaria e falsa declaracións de orixe preferencial. A experiencia adquirida ao longo do tempo serviu para crear os oportunos perfís de risco, que permitiron facer un seguimento detallado das empresas importadoras ou atallar, na medida do posible, as situacións de fraude detectadas.

No que fai ao IVE de importación e ao control da aplicación de tipos reducidos, o obxectivo é regularizar a situación tributaria dos contribuíntes que liquidasen á importación cotas de IVE inferiores ás que corresponden, por incorrecta aplicación do tipo impositivo.

No referente ao IVE á importación e á exención nos despachos a libre práctica, poden darse dous tipos de fraude: o despacho a libre práctica en España sen que os bens se envíen a outro Estado membro, con fraude na feita impoñible importación do IVE, e o despacho a libre práctica noutro Estado membro, con envío posterior da mercadoría importada en España sen declaración da feita impoñible adquisición intracomunitaria polo suxeito pasivo español (neste caso faise necesaria a Asistencia Mutua). En ambos os dous casos, as posteriores entregas dos bens no territorio español de aplicación do IVE poden non ser declaradas neste imposto.

Represión do contrabando, do branqueo de capitais e doutras fraudes

En materia de loita contra o contrabando e o branqueo de capitais, as unidades de Vixilancia Aduaneira realizan actuacións dirixidas á represión do contrabando e tráfico ilícito de estupefacientes, tabaco, produtos falsificados e outros xéneros, así como do branqueo de capitais conexas coas devanditas actividades delituosas, en coordinación con outros organismos do Estado, desenvolvendo as súas actuacións de vixilancia e control no espazo marítimo, aéreo e terrestre.

As unidades de Vixilancia Aduaneira tamén desenvolven actuacións de control e apoio ao resto de áreas do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais, entre as que se inclúen controis preventivos en recintos aduaneiros mediante técnicas de inspección non intrusiva, controis de moeda, e o control da seguridade da cadea de transporte internacional.

Así mesmo, realizan actuacións de loita contra a fraude fiscal e a economía mergullada, colaborando con outros Departamentos da Axencia Tributaria, xa sexa no ámbito penal ou en vía administrativa. A crecente complexidade da fraude, así como a internacionalización das súas estruturas, precisa dunha coordinación externa e unha necesidade de optimización dos recursos da Axencia Tributaria mediante a cooperación e colaboración entre as distintas áreas funcionais.

En 2019, interviñéronse, froito destas actuacións, 109.227 kg de haxix, 26.063 kg de cocaína e 4.805.459 paquetes de tabaco, o que supón un total de 921 delitos e 6.083 infraccións. Así mesmo, denunciáronse 118 delitos de falsificación e 2.648 infraccións, ademais de 59 delitos de branqueo de capitais.

As cifras sobre contrabando e sobre as actuacións realizadas durante este exercicio éxpónse no Cadro nº 33. Actuacións de loita contra o contrabando Nova xanela e no Cadro nº 34. Principais actuacións de Vixilancia Aduaneira Nova xanela (Anexo).

Control xestor nas Aduanas

Hoxe a actuación das aduanas, ademais de asegurar a máxima axilidade posible no comercio internacional, oriéntase á realización de controis encamiñados á protección dos intereses financeiros da UE e dos seus Estados membros, así como á protección e seguridade de todos os cidadáns da Unión.

As actuacións orientadas a combater a fraude en tributos afectan a dous grandes ámbitos:

No ámbito da Unión Europea, os relacionados cos recursos propios: dereitos aduaneiros, dereitos agrícolas e cotizacións do azucre.
No ámbito interno, os que afectan aos impostos indirectos: Imposto sobre o Valor Engadido, Impostos Especiais e os impostos ambientais.

De igual forma, as aduanas tamén levan a cabo actuacións encamiñadas a combater actividades ilícitas que transcenden o ámbito fiscal como son, entre outros, os controis sanitarios, os que inciden sobre o control da calidade dos produtos garantindo a seguridade do consumidor, os que teñen por obxecto a protección da propiedade intelectual, o medio natural ou o patrimonio cultural, o control dos intercambios comerciais con material de defensa e dobre uso, produtos químicos, substancias que poidan ser empregadas como precursores de estupefacientes e substancias psicótropas, así como o control da violación de embargos comerciais impostos pola UE e Nacións Unidas, ou controis de especies de fauna e flora protexida polo Convenio CITES.

Como exemplo dos resultados destes controis, no de especies protexidas (Convenio CITES), durante o ano 2019 interviñéronse 5.349 unidades, 39.440 gramos de angulas, 133.818 gramos de coral e 53.399 gramos doutras especies pertencentes a especies protexidas. No ámbito da defensa da propiedade intelectual, en 2019, entre outros resultados, practicáronse 3.654 retencións de expedicións de mercadoría por presunta vulneración de dereitos de propiedade intelectual.

O control tributario ten por obxecto verificar a correcta declaración dos elementos determinantes da débeda aduaneira e fiscal, no momento do despacho aduaneiro ou en revisión posterior:

Identificación da mercadoría obxecto da declaración aduaneira e a súa correcta clasificación arancelaria.
Verificación da orixe da mercadoría e dos documentos acreditativos do mesmo.
Comprobación das bases impoñibles declaradas.

O control extrafiscal tamén se apoia na fixación de filtros baseados na análise de riscos, que determina un control documental baseado na verificación dos certificados e autorizacións expedidas polos organismos competentes ou un control físico para constatar que a mercadoría presentada a despacho coincide coa declarada.

Cadro nº 35. Resultados dos controis documentais e recoñecementos físicos das mercadorías en Aduanas Novas xanela (Anexo).

Independentemente do procedemento de declaración empregado (normal ou simplificado) o poder identificar o comercio ilexítimo e, polo tanto, de baixo risco, permite ás autoridades aduaneiras centrar os recursos limitados naqueles operadores que supoñen un risco maior, facilitando o comercio lexítimo.

Neste contexto, en 2008 entrou en vigor a figura do operador económico autorizado (OEA), operador de confianza que, tras cumprir unha serie de requisitos, poderase beneficiar de simplificacións aduaneiras e facilitacións de seguridade. Actualmente, na UE hai máis de 11.000 empresas certificadas e asináronse acordos de recoñecemento mutuo internacional con algúns países, o que non só fortalece a seguridade de toda a cadea loxística, senón que tamén facilita o comercio. Ademais, consolídase a escala internacional o enfoque adoptado pola Organización Mundial de Aduanas e dá resposta ao desexo da comunidade empresarial de evitar a proliferación de requisitos e de homologar os procedementos de protección nas aduanas. A UE adoptou acordos de recoñecemento mutuo do réxime de Operador Económico Autorizado con Xapón, Estados Unidos, Suíza, Noruega e coa República Popular China.

España conta con 949 destes Operadores, concedendo esta condición en 2019 a 80 novos operadores.

Ademais, durante o ano 2019 escaneáronse un total de 31.209 colectores, tanto de importación coma de exportación, para comprobar que a carga declarada coincidía coa imaxe radiográfica obtida do interior do colector e comprobando a posible existencia de dobres fondos ou compartimentos ocultos. Tamén se continuou co control radiolóxico dos mesmos, ao obxecto de detectar posibles tráficos ilícitos de materiais nucleares e radioactivos, así como mercadorías contaminadas.

A partir de 2020, considerouse que pode dar unha imaxe máis axustada das actuacións realizadas no ámbito do control xestor de Aduanas e Impostos Especiais a medición de todas as actuacións desenvolvidas ao longo de todo o ano. De acordo con este novo indicador, indícase que as actuacións de comprobación, de control de autorizacións e obrigas formais, de devolucións, de ultimación de réximes e de revisión de documentos desenvolvidos no ámbito do control xestor de comercio exterior durante 2019 acadaron a cifra de 704.799 actuacións (como referencia, a cifra en 2018 foi de 655.659 actuacións).

Intervención e xestión de Impostos Especiais

As actuacións de intervención de Impostos Especiais caracterízanse por implicar tanto controis previos como simultáneos ao momento de realización do feito impoñible. Iso vén motivado porque nestes casos conflúen, xunto a elevados tipos impositivos, supostos de exencións, non suxeicións e bonificacións tributarias en función do destino, con bases impoñibles non monetarias. No desenvolvemento da súa función, os interventores erguen actas de carácter previo para regularizar a situación tributaria dos suxeitos pasivos que comproban. O carácter previo destas actas vén motivado, entre outras circunstancias, polo feito de que a comprobación contable se limita aos rexistros esixidos pola Lei e o Regulamento de Impostos Especiais.

Os datos correspondentes aos exercicios 2018 e 2019 ofrécense no Cadro nº 36. Actividade interventora de II.EE. (impostos Especiais) Nova xanela (Anexo).

A partir de 2020, considerouse que pode dar unha imaxe máis axustada das actuacións realizadas no ámbito do control xestor de Aduanas e Impostos Especiais a medición de todas as actuacións desenvolvidas ao longo de todo o ano. De acordo con este novo indicador, indícase que as actuacións de comprobación, de control de autorizacións e obrigas formais e de devolucións desenvolvidas no ámbito do control xestor de impostos especiais e ambientais durante 2019 acadaron a cifra de 467.901 actuacións (como referencia, a cifra en 2018 foi de 630.913 actuacións).