3.1. Recadación tributaria bruta

A recadación tributaria bruta está constituída polos ingresos efectivos obtidos no exercicio, procedentes tanto das autoliquidacións presentadas polos contribuíntes como das liquidacións practicadas pola Axencia Tributaria. Responde, polo tanto, a un criterio de caixa.

A recadación bruta total xestionada pola Axencia Tributaria en 2021 acadou os 275.781 millóns de euros, 27.434 millóns máis a acadádaa no mesmo período do ano anterior (11% de aumento).

A causa fundamental do aumento dos ingresos foi a recuperación das bases impoñibles cuxo crecemento estímase provisionalmente no medio do 13 %, superando en arredor dun 4 %as observadas en 2019. Pola contra, as numerosas medidas de distinto signo que tiveron impacto na recadación non supuxeron, en termos netos, unha cifra significativa.

O contexto económico caracterizouse pola constante mellora da actividade e polo repunte dos prezos. Tras un problemático comezo marcado polos efectos da terceira onda de contaxios e a repercusión da tormenta Filomena, a evolución dos principais indicadores de actividade foi en continuo progreso, especialmente na segunda metade do ano. Así, o PIB real, que no primeiro trimestre mostraba un retroceso do 0,2 %con respecto ao último trimestre de 2020, no cuarto aumentou un 2,3% en relación ao terceiro. Pola súa banda, a afiliación comezou a rexistrar crecementos con respecto ás cifras de 2019 a partir de xuño e o dato de decembro foi xa máis dun 2 %superior ao do mesmo mes daquel ano, aínda que a comparación seguiu condicionada pola vixencia dos ERTE . Algo similar observouse nas vendas diarias proporcionadas polo sistema de Subministración de Información Inmediata do IVE, o indicador dispoñible máis próximo á actualidade. Ata finais de marzo as vendas eran inferiores inclusos ás de 2020, pero, pasado ese mes, as vendas fóronse recuperando e xa desde agosto situáronse decididamente por riba das de 2019, para acabar o ano con crecementos por riba do 20 %con respecto a 2020 e do 4 %en comparación co conxunto de 2019. Na mellora das vendas diarias interveu tanto o compoñente real como as subidas de prezos, que se foron acentuando segundo avanzaba o ano. Os prezos industriais (sen enerxía) empezaran a recuperar os ritmos de crecemento previos á pandemia nos últimos meses de 2020 e desde os primeiros de 2021 mostraban unha clara tendencia alcista, aínda que esta non se reflectiu no núcleo central dos prezos de consumo ata a segunda metade do ano. A este proceso engadíronse os prezos enerxéticos con aumentos moi intensos desde marzo. O resultado final foi que, aínda que en media do ano o IPC só aumentou un 3,1% (0,8% o subxacente), nos últimos meses rexistráronse subidas máximas en moitos anos.

Se se analizan os ingresos brutos por figuras, a recadación por IRPF aumentou un 5,9%. É un incremento menor que o que se observa noutras figuras, pero hai que lembrar que en 2020 estes ingresos aumentaron, en contraste coa caída xeneralizada no resto de impostos, grazas ao colchón que supuxeron as rendas de carácter público (salarios das Administracións Públicas, pensións, transferencias ligadas aos ERTE e axudas a autónomos). De feito, se a comparación se realiza con 2019, conclúese que esta figura é a que máis achega ao crecemento. As retencións por rendas do traballo e actividades económicas, que son o principal compoñente do imposto, medraron un 6,1%. O crecemento no sector público e no sector privado foi similar, aínda que no primeiro o aumento foi case o mesmo que no ano anterior e no privado supuxo unha recuperación tras a caída de 2020 que lle permitiu, ademais, superar en preto dun 5 %os ingresos rexistrados en 2019. Destacou especialmente o crecemento nas pemes (14,7 %; 5,4% con respecto a 2019). No mesmo sentido sobresaíron os pagamentos fraccionados das empresas persoais (17,3% e un 5,6% máis que en 2019).Nas retencións por rendas do capital o máis remarcable foi o excepcional incremento das derivadas de ganancias en fondos de investimento (86,1%, máis que duplicando as que había en 2019).

Os ingresos no Imposto sobre Sociedades disparáronse un 27,7%, compensando sobradamente a forte caída do ano anterior. En 2020 a maior parte do descenso debeuse á baixada dos pagamentos fraccionados pola diminución da actividade a causa da pandemia e en 2021 a causa máis importante do crecemento foi pola súa parte o aumento dos mesmos (50,2 %). Non obstante, a cifra de pagamentos tamén é boa se se compara con 2019 (un 12,4% superior). Os ingresos en 2021 beneficiáronse tamén dalgunhas operacións extraordinarias; se se ten isto en conta, os pagamentos seguirían estando por riba de 2019, pero só un 3,5%.

No Imposto sobre a Renda de Non Residentes os ingresos medraron un 15,1% sen poder recuperar perdídoo en 2020. A razón principal foi a evolución das rendas de capital mobiliaria que medraron, pero non o suficiente. Os ingresos brutos por IVE ascenderon un 11,9%, máis que compensando a caída do 9,4 %do ano pasado. A recadación foi un 1,4% superior á de 2019. O aumento sería maior de non ser pola rebaixa do tipo no consumo doméstico de electricidade en vixencia desde os últimos días de xuño, que restou algo máis de 500 millóns aos ingresos. A recuperación do gasto foi a causa principal do aumento dos ingresos brutos, que foi especialmente intenso, do mesmo xeito que sinalouse no IRPF, nas pemes (16,4%, 2,3% sobre 2019).

Os ingresos por Impostos Especiais situáronse un 5,2% por riba dos rexistrados en 2020, pero foron os que, entre as grandes figuras, peores resultados colleitaron en 2021. No resultado influíron factores moi diversos. No Imposto sobre Hidrocarburos os ingresos aumentaron un 11,3%, pero en 2020 retrocederan un 14,9%. A súa evolución ao longo do ano foi de progresiva mellora, pero non co ritmo suficiente como para reverter o descenso do ano anterior. As limitacións á mobilidade que aínda subsistían ao final de 2020 e os efectos da tormenta Filomena a comezos do ano, canda a forte subida dos prezos, lastraron a recuperación. A caída que se rexistrou no Imposto sobre Labores do Tabaco (-1,9 %) é a quinta consecutiva nos últimos anos.

De novo reduciuse o consumo do produto principal (os cigarros) e os prezos medios diminuíron (pola substitución por variedades máis baratas) a pesar de que no último trimestre producíronse subidas nas marcas máis representativas. No Imposto sobre a Electricidade o descenso dos ingresos (-12,2 %) explícase pola baixada do tipo en vigor desde mediados de setembro e para o que estímase un impacto de 336 millóns. Con este importe os ingresos estarían aproximadamente ao mesmo nivel que en 2019, con prezos máis altos que os de entón. Nos impostos sobre o alcohol, despois dun comezo moi negativo polos malos datos de consumo de finais de 2020, fóronse rexistrando taxas elevadas que levaron o crecemento no ano ao 7,1 %, pero os ingresos nunca chegaron a superar os de 2019 (-12,1% con respecto a ese ano).

Finalmente, a recadación bruta polo capítulo III de Taxas e outros ingresos acadou a cifra de 2.704 millóns (un 12,1% máis que en 2020) que foi a recadación media deste capítulo nos anos 2017-2019 (restando neste último o exceso dese ano no Canon polo aproveitamento de augas continentais). 

Cadro nº 12. Recadación tributaria bruta total  Nova xanela (Anexo).