3.1. Recadación tributaria bruta
A recadación tributaria bruta está constituída polos ingresos efectivos obtidos no exercicio, procedentes tanto das autoliquidacións presentadas polos contribuíntes como das liquidacións practicadas pola Axencia Tributaria. Responde, polo tanto, a un criterio de caixa.
A recadación bruta total xestionada pola Axencia Estatal de Administración Tributaria no ano 2024 acadou un importe de 365.865 millóns de euros, o que supuxo un incremento interanual do 7,6 %(25.959 millóns máis que no ano 2023).
Os ingresos brutos medraron, principalmente, polo aumento das bases impoñibles, aínda que se viron limitados polo impacto dos cambios normativos e de xestión. A base impoñible agregada dos principais impostos medrou arredor do 6,9 %. Porén, eliminando o valor dos consumos suxeitos a Impostos Especiais que diminuíu pola baixada dos prezos dos produtos petrolíferos que non inflúen directamente nos ingresos, o aumento das bases fose do 7,7 %. As bases ligadas ás rendas ascenderon un 8,9 % (8 % en 2023), con aumentos elevados tanto nas rendas dos fogares como nos beneficios das sociedades, que se espera que medren un 8,5 % e arredor do 13 %, respectivamente. En cando ás bases asociadas ao gasto, estímase que medren no medio do 4 %, cunha desaceleración ata o 5,7 % do gasto suxeito a IVE e unha caída do valor dos consumos suxeitos aos Impostos Especiais. Do mesmo xeito que ocorreu o ano pasado, en 2024 o crecemento da recadación estivo limitado polo impacto dos cambios normativos e de xestión. Como consecuencia desta evolución das bases e dos cambios normativos, os ingresos brutos por impostos directos medraron un 9,4 % (o que explica máis de cinco puntos do crecemento global da recadación bruta), os impostos indirectos un 5,4 % (cunha achega ao crecemento agregado de algo máis de dous puntos) e as taxas e o resto dos ingresos un 8,9 %.
O aumento dos ingresos produciuse nun contexto de tendencia alcista da actividade desde comezo de ano, con moderación das variables nominais debido ao fin das tensións inflacionistas dos anos previos. O PIB en volume pechou o exercicio cun incremento do 3,2 %, con taxas trimestrais termo medio superior ao 0,8 %. En termos interanuais o ano 2023 pechouse con crecementos trimestrais no medio do 2,2 %e en 2024 as taxas foron elevandose ata acadar o 3,3 %. Todos os indicadores fiscais (as vendas diarias, as vendas mensuais de Grandes Empresas a poboación constante e as vendas trimestrais das Grandes Empresas e pemes societarias) foron avanzando a tendencia alcista do PIB ao longo do ano, coa novidade, a partir de metade de ano, da recuperación das exportacións.
Porén, en termos nominais a situación foi moi distinta. O crecemento do PIB nominal moderouse de forma notable no ano 2024 ata o 6,2 % (fronte ao 9,1 % de 2023). Non obstante, no caso da demanda interior, que é unha variable máis relacionada cos ingresos que o PIB nominal, o incremento foi do 6,2 %, similar ao rexistrado en 2023.
En 2024 fóronse pechando as diferenzas no aumento dos ingresos brutos por impostos directos e indirectos que se observaron en 2023. Como se viu, o incremento dos impostos directos (principalmente, IRPF, Imposto sobre Sociedades, Imposto sobre a Renda de Non Residentes e impostos ambientais) foi do 9,4 %en 2024 (11 % en 2023), mentres que os tributos de carácter indirecto (capítulos II e III) aumentaron un 5,4 % (0,2 % un ano antes).
Se se analizan os ingresos brutos por figuras, a recadación por IRPF aumentou un 8,6 %, cifra compatible cun crecemento da renda dos fogares no medio do 8,5 %e a subida do tipo efectivo derivada da subida de salarios e pensións cando se ten en conta a perda de ingresos provocada polos cambios normativos. Todo iso favoreceu un elevado crecemento das retencións por rendementos do traballo e actividades económicas, do 9 %, que, non obstante, víronse limitadas polo incremento na redución por rendementos do traballo. No sector privado, o aumento foi do 9,1 %, cun 10,3 %nas Grandes Empresas e un 6,8 % nas pemes. O incremento na redución por rendementos do traballo, que reduciu tamén en 2024 o tipo ás rendas máis baixas (concentradas nas pemes e nas pensións), restou neste colectivo ingresos por valor de case 650 millóns. Se se suman, o aumento da recadación por retencións no sector privado situaríase no 10,1 %e a diferenza entre Grandes Empresas e pemes reduciríase (as taxas serían do 10,6 %e 9 %, respectivamente). Os factores que explican estes crecementos foron o aumento do emprego (cunha tendencia á moderación ao longo do exercicio só roto no último tramo), as subidas salariais (similares ás de 2023) e o incremento do tipo asociado ás mesmas. No sector público as retencións medraron un 9,7 %. Na parte salarial o ascenso foi superior ao 8 %, case 3,5 puntos pola subida do salario medio e o resto dividido a partes iguais entre o aumento do emprego e a subida do tipo efectivo. Pola súa banda, nas retencións ligadas ás pensións públicas o crecemento foi próximo ao 12 %, aínda que parte de incremento é debido ao mes de decembro de 2023, que se ingresou, como é habitual, xa en 2024 e que aínda reflectía as fortes subidas de pensións daquel ano. O crecemento medio desde febreiro foi do 11,3 %, con 7 puntos procedentes da masa de pensións e os 4 restantes polo aumento do tipo (afectado a baíxaa, como se dixo, pola nova redución sobre rendementos do traballo). Canto ás retencións por rendas de capital mobiliaria, estas medraron un 39 % en 2024 por causas similares ás do ano 2023, como son o aumento dos intereses de contas bancarias tras as subidas dos tipos nos anos anteriores e a mellora no reparto de beneficios en forma de dividendos. Canto á declaración anual, o resultado bruto foi inferior nun 1,5 %, descenso superado polo resultado neto debido ao crecemento significativo das devolucións. Este comportamento explícase polo baixo crecemento dos rendementos por actividades económicas, a diminución das ganancias patrimoniais (en especial as procedentes da venda de inmobles) e a minoración das rendas dos mutualistas consecuencia das sentenzas sobre este asunto.
Os ingresos brutos no Imposto sobre Sociedades subiron un 10,7 %. Tamén neste caso os cambios normativos e de xestión operaron en contra da recadación. Espérase que os beneficios das sociedades suban arredor dun 13 %. O crecemento do beneficio que declararon as Grandes Empresas e grupos nos seus pagamentos fraccionados foi algo superior ao 12 %, cun maior aumento nas Grandes Empresas (case o 15 %) que nos grupos (pouco máis do 11 %). O aumento deses pagamentos fraccionados estivo en liña con eses beneficios (11,1 %) e, loxicamente, ao ser o compoñente de máis peso dentro do imposto, determinou os resultados de toda a figura. Como no IRPF, tamén as retencións de capital tiveron unha achega significativa.
No Imposto sobre a Renda de Non Residentes os ingresos brutos aumentaron un 15,7 %. Estes ingresos están vinculados, principalmente, ás retencións sobre rendementos do capital e, polo tanto, á evolución dos dividendos que, como se comentou, tiveron un comportamento moi positivo en 2024.
Os ingresos brutos por IVE medraron un 5,2 %. O gasto final suxeito ao imposto aumentou no medio do 6 %, con aumentos dunha orde similar en todos os seus compoñentes. Outro factor que explica o comportamento desta figura en 2024 foi a progresiva eliminación das rebaixas de tipos nos produtos enerxéticos, que elevou máis de 1.100 millóns a recadación.
O crecemento dos ingresos brutos por Impostos Especiais foi do 6,6 %. Hai que ter en conta que en 2024 recuperouse o Imposto sobre a Electricidade, residual desde setembro de 2021 ao reducirse o tipo desde o 5,11 % ao 0,5 %para compensar parte da subida dos prezos. Ademais, en 2024 contouse cos doce meses do Imposto sobre Envases de Plástico Non Reutilizables, introducido en 2023. A principal figura neste grupo de impostos, o Imposto sobre Hidrocarburos, aumentou un 1,9 %, cunha mellora desde os primeiros compases do ano que se consolidou tras o verán, aínda que con oscilacións. No Imposto sobre Labores do Tabaco os ingresos aumentaron un 3,1 %, sendo a razón do incremento, como en 2023, a subida de prezos, aínda que, en calquera caso, menor que entón. Os impostos sobre o alcohol experimentaron un pequeno crecemento do 0,3 %, que non permite recuperar todas as perdas de 2023. No Imposto sobre Envases de Plástico Non Reutilizables os ingresos ascenderon un 9 %, aínda que sen contar o mes adicional que houbo en 2024 con respecto a 2023, os ingresos foron aproximadamente os mesmos nos dous anos.
Nos ingresos por Taxas e outros ingresos do capítulo III a recadación medrou un 8,9 %, 231 millóns máis que en 2023. Deles , 130 corresponden ás taxas, case a metade procedente exclusivamente da Taxa sobre o Dominio Público Radioeléctrico.