Saltar ao contido principal

A débeda aduaneira e a Fiscalía Europea

A Fiscalía Europea é un organismo dotado de personalidade xurídica propia que estende as súas competencias en toda a Unión Europea para protexer, no ámbito penal, os intereses financeiros da Unión, e que foi creado polo Regulamento (UE) 2017/1939 do Consello, do 12 de outubro de 2017.

A creación e posta en marcha da Fiscalía Europea supón cambios significativos nas normas procesuais aplicables na persecución dos delitos que afectan aos intereses financeiros da Unión Europea, entre os que se encontran os relativos aos dereitos de importación e aos demais conceptos que integran a débeda aduaneira.

En efecto, a Lei Orgánica 9/2021, do 1 de xullo, de aplicación do Regulamento (UE) 2017/1939 do Consello, do 12 de outubro de 2017, polo que se establece unha cooperación reforzada para a creación da Fiscalía Europea, procedeu a articular en España o que se dispón no referido Regulamento (UE) 2017/1939.

Esta Lei Orgánica 9/2021 contén as normas de aplicación ao ordenamento español do Regulamento (UE) 2017/1939, completando as súas disposicións e regulando un procedemento especial para a investigación por parte dos Fiscais europeos delegados daqueles delitos cuxo coñecemento correspóndelles en virtude da norma europea. Trátase dunha lei de natureza procesual que ten por obxecto esencial regular os diferentes aspectos do procedemento nos supostos en que a competencia para a investigación e, se é o caso, para o exercicio da acción penal, corresponda á Fiscalía Europea, naquelas cuestións en que non exista regulación expresa no Regulamento (UE) 2017/1939 pero sempre de forma subordinada á primacía deste último. Pola súa parte, en todo o non regulado expresamente, aplicarase supletoriamente a Lei de Axuizamento Criminal.

A competencia da Fiscalía Europea comprende, desde un punto de vista obxectivo, unha serie de tipos penais determinados na propia normativa que a crea e regúlaa. Entre estes tipos destacan os correspondentes aos delitos relacionados coa defraudación da débeda aduaneira, incluíndo os dereitos de importación, dereitos adicionais, dereitos antidumping ou compensatorios e, en xeral, calquera gravame establecido pola UE encadrada no arancel aduaneiro común.

Como regra xeral, en España estes delitos encádranse no tipo previsto no artigo 305.3 do Código Penal, ou, se é o caso, no 305.Bis do mesmo corpo legal.

Polo tanto, nos casos en que se detecten condutas que puidesen ser constitutivas das devanditas infraccións penais, o Regulamento (UE) 2017/1939 (artigo 24) obriga a calquera autoridade que sexa competente a informar das mesmas á Fiscalía Europea, incluíndo polo menos unha descrición dos feitos, a avaliación do prexuízo posible, posible cualificación xurídica e demais información dispoñible. No mesmo sentido pronúnciase a Lei Orgánica 9/2021 no seu artigo 18.

Na práctica, isto implica que as denuncias, informes ou atestados que se viñan presentando ante o Ministerio Fiscal ou, se é o caso, ante o Xulgado competente, deberán presentarse directamente ante a Fiscalía Europea. Unha vez presentada a denuncia, informe ou atestado, prévése unha fase de avaliación por parte da Fiscalía Europea para os efectos de decidir se exerce as súas competencias. En caso afirmativo, ditará decreto de incoación da investigación, do que debe informar ao órgano actuante. En caso negativo, ten que informar igualmente da súa decisión ao órgano actuante, aínda que o expediente remitirao á Fiscalía Xeral do Estado.

Como sinala o Preámbulo da citada Lei Orgánica faise necesario un novo marco normativo no ámbito procesual español que prevexa as figuras recollidas no Regulamento (UE) 2017/1939, salvando deste xeito as diferenzas existentes co acervo xurídico europeo e dotando ao ordenamento xurídico español da necesaria coherencia co mesmo, ao non estar contempladas na vixente Lei de Axuizamento Criminal.

Pásase dun modelo de instrución a cargo do xuíz a un modelo de instrución a cargo do fiscal, a imaxe e semellanza do modelo existente en boa parte dos Estados Membros da UE. A intervención xudicial limítase a aquelas cuestións reservadas á autoridade xudicial, definidas no artigo 8 da Lei Orgánica, como serían, entre outras, a autorización de medidas de investigación restritiva de dereitos fundamentais (por exemplo, unha intervención de comunicacións ou unha medida preventiva persoal como a prisión preventiva). A intervención xudicial materialízase a través da figura do Xuíz de garantías, que en España se sitúa na Audiencia Nacional con carácter xeral, ou no Tribunal Supremo ou Tribunal Superior de Xustiza correspondente en caso de aforamento. Esta nova regulación supón un cambio radical con respecto ao modelo tradicional da instrución penal en España.