Concepto e requisitos dos descendentes

Teñen esta consideración de "descendentes" para os efectos da aplicación deste mínimo, os fillos, netos, bisnetos, etc., que descenden do contribuínte e que están unidos a este por vínculo de parentesco en liña recta por consanguinidade ou por adopción, sen que se entendan incluídas as persoas unidas ao contribuínte por vínculo de parentesco en liña colateral (sobriños) ou por afinidade (fillastros).

Se asimilan aos descendentes , para estes fins, as persoas vinculadas ao contribuínte por razón de tutela ou acollemento, nos termos previstos na lexislación civil aplicable ou, fóra dos casos anteriores, a quen teñan atribuída por resolución xudicial o seu garda e custodia.

Unicamente poderá aplicarse o mínimo polos descendentes e asimilados do contribuínte que cumpran todos e cada un dos seguintes requisitos :

a) Que o descendente, nos termos anteriormente comentados, sexa menor de 25 anos á data de devindicación do Imposto (normalmente, o 31 de decembro ou na data de falecemento do contribuínte se este falece nun día distinto do 31 de decembro), non sendo que se trate de descendentes cun grao de discapacidade igual ou superior ao 33 por 100, en cuxo caso poderá aplicarse o mínimo por descendentes, calquera que sexa a súa idade, sempre que
se cumpran os restantes requisitos.

b) Que o descendente conviva co contribuínte . Nos supostos de separación matrimonial legal, cando a garda e custodia sexa compartida, o mínimo familiar por descendentes ratearase entre ambos os dous pais, con independencia daquel con quen estean convivindo á data de devindicación do imposto. En caso contrario o mínimo familiar por descendentes corresponderá a quen, de acordo co que se dispón no convenio regulador aprobado xudicialmente, teña atribuída a garda e custodia dos fillos na data de devindicación do imposto (normalmente, o 31 de decembro), por ser esta a persoa coa que os descendentes conviven.

A ausencia dun fillo de forma esporádica da vivenda habitual durante os períodos lectivos do curso escolar non rompe o requisito de convivencia esixido para poder aplicar o contribuínte o mínimo por descendentes, desde que se cumpran o resto dos requisitos establecidos ao respecto.

Non obstante, nese caso debe terse en conta que se asimila á convivencia a dependencia económica, non sendo que se satisfagan anualidades por alimentos a favor dos devanditos fillos que sexan tidas en conta para o cálculo da cota íntegra.

Conforme con esta regulación legal, o proxenitor ou proxenitores que teñan a garda e custodia dos fillos, aínda que sexa compartida, deberán aplicar o mínimo por descendentes por ser as persoas coas que os descendentes conviven, e non poderán aplicar as especialidades previstas para os supostos de anualidades por alimentos a favor dos fillos recollidas nos artigos 64 e 75 da Lei do Imposto.

No caso de que se extinga a garda e custodia sobre un fillo por acadar este a maioría de idade, seguirase aplicando o mínimo por descendentes mentres que o contribuínte proxenitor de que se trate manteña a convivencia co fillo. Igualmente, se o descendente maior de idade pasa a convivir co proxenitor que aboa anualidades por alimentos, terá dereito ao mínimo, e non á aplicación das devanditas anualidades.

Doutra banda, os proxenitores que non convivan cos fillos, pero préstenlles alimentos por resolución xudicial, poderán optar pola aplicación do mínimo por descendentes, ao sosterlles economicamente, ou pola aplicación do tratamento previsto pola Lei do Imposto para as referidas anualidades por alimentos. Se se optase pola aplicación do mínimo por descendentes, este ratearase entre ambos os dous proxenitores.

Véxase ao respecto o cadro sobre aplicación do mínimo por descendente e a opción por tributación conxunta no caso de separacións xudiciais, divorcios e nulidades de cónxuxes con fillos.

c) Que o descendente non obtivese no exercicio 2020 rendas superiores a 8.000 euros anuais, excluídas as rendas exentas do imposto.

O concepto de renda anual, para estes fins, está constituído pola suma alxébrica dos rendementos netos (do traballo, capital mobiliaria e inmobiliario e de actividades económicas) das imputacións de rendas e das ganancias e perdas patrimoniais reducidas computadas no ano, con independencia do período impositivo en que se producise a alteración patrimonial, sen aplicar as regras de integración e compensación deste tipo de rendas.

d) Que o descendente non presente declaración do IRPF con rendas superiores a 1.800 euros.

En relación con este requisito deben efectuarse as seguintes precisións:

Tributación individual do descendente . Se o descendente presenta declaración individual do IRPF, xa consista esta nunha autoliquidación ou no borrador de declaración debidamente subscrito ou confirmado, con rendas iguais ou inferiores a 1.800 euros, os contribuíntes con dereito poden aplicar o mínimo por descendentes, sempre que se cumpran os restantes requisitos esixidos. Se as rendas son superiores a 1.800 euros, ningún deles pode aplicar o mínimo por descendentes.
Tributación conxunta do descendente con ambos os dous pais. Se o descendente menor de idade presenta declaración conxunta cos seus pais, estes poden aplicar na devandita declaración o mínimo por descendentes que corresponda, sempre que se cumpran os restantes requisitos esixidos.
Tributación conxunta do descendente cun dos pais nos casos de separación legal ou cando non exista vínculo matrimonial. Nestes casos, o pai ou a nai que tributa conxuntamente cos descendentes que forman parte da unidade familiar, aplicará integramente o mínimo por descendentes correspondente a estes, e o outro proxenitor non terá dereito ao mínimo ao presentar os fillos declaración, sempre que estes últimos teñan rendas superiores a 1.800 euros.
De non cumprirse o suposto de ter rendas superiores a 1.800 euros, o mínimo por descendentes distribuirase entre os pais co que conviva o descendente por partes iguais, aínda cando un deles tribute conxuntamente cos fillos. Esta mesma regra resulta aplicable nos casos en que os fillos sometidos a garda e custodia compartida tributan conxuntamente cun dos seus proxenitores.

Véxase ao respecto o cadro sobre aplicación do mínimo por descendente e a opción por tributación conxunta no caso de separacións xudiciais, divorcios e nulidades de cónxuxes con fillos.

Atención : teñase en conta que entre as modalidades que figuran como unidades familiares, non se contempla a formada polo titor e a persoa tutelada, nin o caso de acollemento ou, fóra destes casos, de quen teñan atribuída por resolución xudicial o seu garda e custodia, o cal impide toda posibilidade de tributar conxuntamente polo IRPF en tales supostos.

Suposto especial: falecemento dun dos pais

Nos supostos en que un dos pais faleza no ano, medie ou non matrimonio entre eles, e os fillos menores de idade ou maiores de idade incapacitados xudicialmente e sometidos a patria potestade prorrogada ou rehabilitada, convivisen con ambos os dous proxenitores ata agora de falecemento, o mínimo por descendentes ratearase en todo caso entre os pais, aínda que o outro proxenitor supérstite tribute conxuntamente cos fillos menores de idade e estes teñan rendas superiores a 1.800 euros, pois considérase que á data de devindicación do imposto os dous proxenitores teñen dereito á súa aplicación.

Lembre : nos termos anteriormente comentados, no presente exercicio 2020 o contribuínte pode aplicarse o mínimo por descendentes nos supostos en que estes descendentes para obter unha devolución presenten declaración individual polo IRPF, sempre que as rendas declaradas non superen 1.800 euros.