Distinción entre rendementos de actividades empresariais e profesionais e entre actividades empresariais mercantís e non mercantís

A. Distinción entre rendementos de actividades empresariais e profesionais

A normativa reguladora do IRPF establece como regras de diferenciación as seguintes:

1. Regras xerais

Son rendementos de actividades profesionais os que deriven do exercicio das actividades incluídas nas Seccións Segunda (actividades profesionais de carácter xeral) e Terceira (actividades profesionais de carácter artístico ou deportivo) das Tarifas do Imposto sobre Actividades Económicas (IAE), aprobadas polo Real decreto Lexislativo 1175/1990, do 28 de setembro (BOE do 29 de setembro); mentres que son rendementos de actividades empresariais os que procedan de actividades incluídas como tales na Sección Primeira das mencionadas Tarifas [Art. 95.2 a) Regulamento IRPF].

En relación coas actividades profesionais desenvolvidas por entidades en réxime de atribución de rendas debe matizarse que, malia que as devanditas entidades deban tributar pola Sección Primeira das Tarifas do IAE polo exercicio de tales actividades, estas manteñen para os efectos do IRPF o seu carácter de actividades profesionais e non empresariais, de acordo co que se dispón no apartado 3 da regra 3ª da Instrución de aplicación do Real decreto Lexislativo 1175/1990, do 28 de setembro, polo que se aproban as tarifas e a instrución do Imposto sobre Actividades Económicas.

De acordo con este criterio, son rendementos de actividades profesionais os obtidos, mediante o exercicio libre da súa profesión, sempre que o devandito exercicio supoña a ordenación por conta propia de medios de produción e de recursos humanos ou dun de ambos os dous, entre outros, por: veterinarios, arquitectos, médicos, avogados, notarios, rexistradores, actuarios de seguros, axentes e corredores de seguros, cantantes, mestres e directores de música, expendedores oficiais de lotarías, apostas deportivas e outras xogos incluídos na rede da entidade pública empresarial Loterías y Apuestas del Estado.
Non se consideran rendementos de actividades profesionais, as cantidades que perciban as persoas que, a soldo dunha empresa polas funcións que realizan na mesma, veñan obrigadas a inscribirse nos seus respectivos colexios profesionais e, en xeral, as derivadas dunha relación de carácter laboral ou dependente. As devanditas cantidades compréndense entre os rendementos do traballo, en cuxo apartado deben declararse (Art. 95.3 Regulamento IRPF).
Son rendementos empresariais os derivados, entre outras, das seguintes actividades : extractivas, mineiras, de fabricación, confección, construción, comercio por xunto, comercio polo miúdo, servizos de alimentación, de transporte, de hostalaría, de telecomunicación, etc.

2. Regras particulares

As dificultades que poden presentarse á hora de cualificar correctamente determinados supostos concretos de rendementos propiciaron que a normativa reguladora do IRPF contemple e regule especificamente os seguintes casos particulares:

2.1. Autores ou tradutores de obras

Normativa: Arts. 17.2 d) Lei IRPF e 95.2 b) 1º Regulamento IRPF

Os rendementos derivados da elaboración de obras literarias, artísticas ou científicas, sempre que se ceda o dereito á súa explotación, constitúen rendementos do traballo , agás cando a devandita actividade supoña a ordenación por conta propia dos medios de produción e de recursos humanos, ou dun de ambos os dous, coa finalidade de intervir na produción de bens ou servizos, en cuxo caso os rendementos cualifícanse como derivados de actividades económicas. No suposto de que así aconteza os rendementos son

empresariais cando os propios autores ou tradutores editan directamente as súas obras, e
profesionais se os autores ou tradutores ceden a explotación das mesmas a un terceiro.

Finalmente, cando o beneficiario ou perceptor dos dereitos de autor sexa un terceiro distinto do autor ou tradutor (por exemplo, herdeiros), constitúen para os perceptores rendementos do capital mobiliario.

2.2. Comisionistas

Normativa: Art. 95.2 b) 2º Regulamento IRPF

Son rendementos profesionais os obtidos polos comisionistas cando a súa actividade límítese a achegar ou a aproximar ás partes interesadas para a celebración dun contrato.

Pola contra, cando, ademais da función descrita anteriormente, asuman o risco e ventura das operacións mercantís en que participen, o rendemento deberá cualificarse como empresarial.

Constitúen rendementos do traballo os derivados da relación laboral especial coa empresa á que os comisionistas ou axentes comerciais representan e que non supoñen unha ordenación por conta propia de medios de produción e / ou recursos humanos.

2.3. Profesores

Normativa: Art. 95.2 b) 3º Regulamento IRPF

Teñen a consideración de rendementos derivados de actividades profesionais os obtidos por estas persoas, calquera que sexa a natureza das ensinanzas que impartan, sempre que exerzan esta actividade, ben no seu domicilio, en casas particulares ou en academia ou establecemento aberto, sen relación laboral ou estatutaria.

Se a relación de que procede a remuneración fose laboral ou estatutaria, os rendementos comprenderanse entre os derivados do traballo.

Pola súa banda, o ensino en academias ou establecementos propios terá a consideración de actividade empresarial.

2.4. Conferencias, coloquios, seminarios e similares

Normativa: Arts. 17.2 c) e 17.3 Lei IRPF

Os rendementos derivados de impartir cursos, conferencias, coloquios, seminarios e similares teñen a consideración de rendementos do traballo , incluso cando as devanditas actividades se presten á marxe dunha relación laboral ou estatutaria.

Non obstante, cando tales actividades supoñan a ordenación por conta propia de medios de produción e de recursos humanos ou dun de ambos os dous, coa finalidade de intervir na produción ou distribución de bens ou servizos (por exemplo, cando o contribuínte xa viñese exercendo actividades económicas e a súa participación nas conferencias, coloquios ou cursos correspóndase con materias relacionadas directamente co obxecto da actividade, de maneira que poida entenderse que se trata dun servizo máis da súa actividade, ou nos supostos en que se interveña como organizador dos cursos ou particípese nos resultados prósperos ou adversos que deriven dos mesmos), os rendementos obtidos cualificaranse como rendementos derivados do exercicio de actividades profesionais.

B. Distinción entre rendementos de actividades empresariais mercantís e non mercantís

De acordo coa normativa mercantil, non teñen a consideración de actividades empresariais mercantís as agrícolas, as gandeiras e as actividades de artesanía, sempre que neste último caso as vendas dos obxectos construídos ou fabricados polos artesáns realícense por estes nos seus talleres. O resto de actividades empresariais se reputan mercantís.