Saltar ao contido principal
Manual práctico de Renda 2023.

Residencia habitual en territorio español

Normativa: Art. 9 Lei IRPF

Entenderase, de acordo co artigo 9 da Lei do IRPF, que o contribuínte ten a súa residencia habitual en territorio español cando se dea calquera das seguintes circunstancias:

1. Que permaneza máis de 183 días, durante o ano natural, en territorio español.

Para determinar este período de permanencia computaranse as ausencias esporádicas, non sendo que o contribuínte acredite a súa residencia fiscal noutro país. Tratandose de países ou territorios cualificados regulamentariamente como paraísos fiscais, a Administración tributaria poderá esixir que se probe a permanencia no mesmo durante 183 días no ano natural.

Malia o anterior, para determinar o período de permanencia en territorio español non se computarán as estancias temporais en España que sexan consecuencia das obrigas contraídas en acordos de colaboración cultural ou humanitaria, a título gratuíto, coas Administracións Públicas españolas.

Precisión: 

Con respecto ao concepto de “permanencia” do artigo 9.1.a) da Lei do IRPF, o TEAC indicou en diversas resolucións que non se poida condicionar a permanencia a un elemento volitivo por varias razóns:

  1. Porque a residencia fiscal non é unha cuestión que se determine de maneira unilateral (isto é, considerarse residente fiscal nalgunha xurisdición), senón unha cuestión xurídica que ten que ser probada e acreditada.

  2. Porque o Tribunal Supremo xa rexeitou, en reiteradísima xurisprudencia, que se poida ter en conta a vontade dunha persoa física de volver a España para determinar que o seu tempo fóra de territorio español sexa directamente cualificado de “ausencia esporádica”. Véxase, entre outras, as Sentenzas do TS do 28 de novembro de 2017 (números 1.829/2017, 1.850/2017, 1.860/2017 e 1.834/2017), do 16 de xaneiro de 2018 (números 108/2018, 109/2018, 114/2018, 115/2018, 107/2018, 188/2018 e 305/2018), e do 18 de xaneiro de 2018 (números 110/2018 e 183/2018).

    Do mesmo xeito, tampouco a presenza en España pode estar condicionada a que o obrigado tributario non teña intención de desprazar ao estranxeiro a súa residencia.

Partindo do anterior para o TEAC o concepto de permanencia do artigo 9.1.a) da Lei do IRPF intégrase polo cómputo agregado de tres estadios: presenza certificada, días presuntos e ausencias esporádicas:

  • Presenza certificada: a acreditada mediante un medio de proba incuestionable. Acreditada a presenza un día polo pertinente medio de proba, compútase asepticamente, sen que sexa preciso que se probe (nin pola Administración nin polo contribuínte) unha estancia de varios días seguidos. O día compútase integramente, sen que se requira un número mínimo de horas. (Comentario 5 ao art. 15 do Modelo Convenio OCDE ).

  • Días presuntos: os que transcorren razoablemente entre dúas presenzas certificadas; malia que non se coñece por proba certificada que o interesado estivese en España, ao tratarse dun número razoable de días consecutivos e encontrarse entre días de presenza certificada, poden computarse como días de permanencia do art. 9.1.a), non sendo que se probe unha presenza certificada fóra de territorio español.

  • Ausencias esporádicas: como resulta do propio tenor literal do artigo 9.1 a) Lei do IRPF, as ausencias esporádicas son un elemento a adicionar aos días de presenza efectiva (integrados pola adición dos días de presenza certificada e os días presuntos) para, así, determinar se a permanencia agregada en España é superior aos 183 días. Son, en definitiva, un reforzo ás conclusións de permanencia en territorio español ou no estranxeiro, pero, claro está, non estritamente imprescindibles cando cos días de presenza efectiva xa se acadou o limiar mínimo esixido pola Lei de 184 días.

Véxanse ao respecto, entre outras, as Resolucións do TEAC do 28 de marzo 2023, Reclamación número 00-04045-2020 e 25 de abril de 2023, Reclamación número 00-04812-2020.

2. Que radique en España o núcleo principal ou a base das súas actividades ou intereses económicos, de forma directa ou indirecta.

Presumirase, agás proba en contrario, que o contribuínte ten a súa residencia habitual en territorio español cando, conforme aos criterios anteriores, residan habitualmente en España o seu cónxuxe non separado legalmente e os fillos menores de idade que dependan daquel .

Non se considerarán contribuínte s, a título de reciprocidade, os nacionais estranxeiros que teñan a súa residencia habitual en España pola súa condición de membros de misións diplomáticas ou oficinas consulares estranxeiras, ou por ser titulares de cargo ou emprego oficial de Estados estranxeiros, ou por ser funcionarios en activo que exerzan en España cargo ou emprego oficial que non teña carácter diplomático ou consular, sempre que, ademais, non proceda a aplicación de normas específicas derivadas dos tratados internacionais en que España sexa parte.

Lembre:a residencia fiscal dunha persoa física non só determínase en función do primeiro criterio de permanencia (máis de 183 días), senón que, o contribuínte tamén poderá ser considerado residente fiscal en España se ten neste país, de forma directa ou indirecta, o núcleo principal ou a base das súas actividades ou intereses económicos.