Saltar ao contido principal
Manual práctico de Renda 2023.

A unidade familiar no IRPF

Modalidades

Para os efectos do IRPF, existen dúas modalidades de unidade familiar, a saber:

• En caso de matrimonio (modalidade 1ª)

A integrada polo cónxuxes non separados legalmente e, se os houber:

  1. Os fillos menores, con excepción dos que, co consentimento dos pais, vivan independentemente destes.

  2. Os fillos maiores de idade incapacitados xudicialmente suxeitos a patria potestade prorrogada ou rehabilitada, mentres non se dite unha nova resolución xudicial que a substitúa ou, se é o caso, os fillos maiores de idade con discapacidade para os que se estableza a curadoría representativa cando esta sexa exercida pola persoa ou persoas ás que lles correspondería a patria potestade se o fillo fóra menor de idade.

Importante:

A Lei 8/2021, do 2 de xuño, pola que refórmase a lexislación civil e procesual para o apoio ás persoas con discapacidade no exercicio da súa capacidade xurídica (BOE do 3 de xuño) substituíu a prórroga ou rehabilitación da patria potestade acordada xudicialmente no caso de menores con discapacidade que acceden á maioría de idade, ou ben dos fillos maiores de idade solteiros que vivan cos seus pais e que sufrisen unha determinada discapacidade, polas medidas de apoio para o exercicio da súa capacidade xurídica que necesite o fillo con discapacidade cando alcance a maioría de idade (ou ben o fillo maior de idade con discapacidade que vive cos seus pais), do mesmo xeito e polo mesmo medio que a calquera adulto que os requira.

Non obstante, para quen ostentaban a patria potestade prorrogada ou rehabilitada á data da entrada en vigor da mencionada Lei 8/2021 a disposición transitoria segunda establece un réxime transitorio que permite continuar exercendoa ata que nun prazo máximo de tres anos prodúzase a revisión por parte da autoridade xudicial de oficio ou a instancia do Ministerio Fiscal desta situación.

Atendendo ao anterior, e tendo en conta as modificacións incorporadas pola Lei 8/2021 en materia de persoas con discapacidade, as referencias realizadas no artigo 82 da Lei do IRPF á patria potestade prorrogada ou rehabilitada, deben entenderse feitas ás seguintes medidas xudiciais:

  1. Resolucións xudiciais ditadas ao abeiro do réxime anterior á Lei 8/2021 polas que se establecía a prórroga ou rehabilitación da patria potestade, mentres non se ditase unha nova resolución xudicial que as substitúa por novas medidas adaptadas á Lei 8/2021.

  2. Resolucións xudiciais ditadas tras a entrada en vigor da Lei 8/2021 polas que se estableza a curadoría representativa para os mesmos supostos para os que, de acordo co réxime anterior á Lei 8/2021, establecíase a patria potestade prorrogada ou rehabilitada (anterior artigo 171 do Código Civil) que son os seguintes:

    • As resolucións en que se estableza a curadoría representativa sobre os fillos  con discapacidade ao chegar aqueles á maior idade, exercida pola persoa ou persoas ás que correspondería a patria potestade se o fillo fóra menor de idade.

    • As resolucións en que se estableza a curadoría representativa para o fillo con discapacidade maior de idade solteiro que vivir en compañía dos seus pais ou de calquera deles , exercida así mesmo pola persoa ou persoas ás que correspondería a patria potestade se o fillo fóra menor de idade.

Lembre: a maioría de idade acádase ao cumprir os 18 anos.

En defecto de matrimonio ou nos casos de separación legal (modalidade 2ª)

A formada polo pai ou a nai e a totalidade dos fillos que convivan cun ou outra e reúnen os requisitos sinalados para a modalidade 1ª anterior.

Normas comúns ás dúas modalidades de unidade familiar

Da regulación legal das modalidades de unidade familiar, poden extraerse as seguintes conclusións:

  • Calquera outra agrupación familiar, distinta das anteriores, non constitúe unidade familiar para os efectos do IRPF.

  • Ninguén poderá formar parte de dúas unidades familiares ao mesmo tempo.

  • A determinación dos membros da unidade familiar realizarase atendendo á situación existente o día 31 de decembro de cada ano.

    Polo tanto, se un fillo cumprise 18 anos durante o ano, xa non formará parte da unidade familiar nese período impositivo.