Non derivadas de transmisións de elementos patrimoniais

Normativa: Art. 34.1.b) Lei IRPF

Nos demais supostos distintos de transmisión onerosa ou lucrativa o importe da ganancia ou perda patrimonial será o valor de mercado dos elementos patrimoniais ou partes proporcionais, se é o caso.

Deben incluírse dentro desta categoría de ganancias patrimoniais a incorporación de bens ou dereitos ao patrimonio do contribuínte que non deriven dunha transmisión previa como, por exemplo, a percepción de determinadas subvencións ou axudas para adquisición ou rehabilitación da vivenda habitual, as axudas ao alugamento, a axuda de 200 euros para persoas de baixo nivel de ingresos e patrimonio, o Bono Cultural Joven, as derivadas dos aproveitamentos forestais dos veciños en montes públicos, os intereses de natureza indemnizatoria orixinados polo atraso no cumprimento dunha obriga, incluída a do pagamento de salarios, así como os premios obtidos pola participación en xogos, concursos, rifas ou combinacións aleatorias.

Atención:

Nova axuda de 200 euros a persoas físicas de baixo nivel de ingresos e patrimonio

O artigo 31 do Real Decreto-lei 11/2022, do 25 de xuño, polo que se adoptan e prorróganse determinadas medidas para responder ás consecuencias económicas e sociais da guerra en Ucraína, para facer fronte a situacións de vulnerabilidade social e económica, e para a recuperación económica e social da illa da Palma, introduciu coa finalidade de paliar o efecto prexudicial nos prezos ocasionados pola crise enerxética derivada da invasión de Ucraína, unha axuda denominada "Liña directa de axudas persoas físicas de baixo nivel de ingresos e patrimonio".

Pois ben, de forma análoga, o artigo 74 do Real Decreto-lei 20/2022, do 27 de decembro, de medidas de resposta ás consecuencias económicas e sociais da Guerra de Ucraína e de apoio á reconstrución da illa da Palma e a outras situacións de vulnerabilidade (BOE 28 de decembro) establece unha medida extraordinaria consistente nun novo aboamento de 200 euros.

Trátase dunha axuda en réxime de pagamento único, cuxa contía ascende a 200 euros, e de que son beneficiarias as persoas físicas que realicen unha actividade por conta propia ou allea pola que estivesen dados de alta no réxime correspondente da Seguridade Social ou mutualidade, ou fosen desempregados inscritos na oficina de emprego, ou beneficiarios ou non da prestación ou subsidio por desemprego, sempre que en 2022 percibisen ingresos inferiores a 27.000 euros anuais, e tivesen un patrimonio inferior a 75.000 euros anuais a 31 de decembro de 2022.

O cómputo de ingresos e de patrimonio para obter a axuda efectuarase de maneira conxunta, considerando o devandito importes de maneira conxunta co seu cónxuxe ou parella de feito inscrito no rexistro de unións de feito da respectiva Comunidade ou Cidade Autónoma, con aquelas persoas que puidesen dar dereito a aplicar o mínimo por descendentes regulados na Lei do IRPF, así como cos ascendentes ata segundo grao por liña directa que convivan no mesmo domicilio. Para a determinación destas circunstancias atenderase á situación existente a 31 de decembro de 2022.

A devandita axuda ten para os seus beneficiarios a consideración de ganancia patrimonial.

Bono cultural mozo:

A Lei 22/2021, do 28 de decembro, de Orzamentos Xerais do Estado para o ano 2022 (BOE do 29 de decembro) creou, con efectos 1 de xaneiro de 2022, o denominado “Bono Cultural Joven”, destinado a facilitar o acceso do público mozo á cultura.

Trátase dunha axuda para a adquisición de produtos e servizos culturais ofrecidos polas entidades que se adhiran ao programa, cuxo importe máximo ascende a 400 euros por beneficiario, e cuxo ámbito temporal de aplicación estendeuse, con vixencia indefinida, pola disposición adicional centésima cuarta da Lei 31/2022, do 23 de decembro, de Orzamentos Xerais do Estado para o ano 2023 (BOE do 24 de decembro) sendo beneficiarios do mesmo aqueles mozos que cumprisen 18 anos durante o ano 2023 e cumpran os requisitos esixidos polo Real decreto 191/2023, do 21 de marzo, polo que se establecen as normas reguladoras do Bono Cultural Joven (BOE do 22 de marzo).

O importe concédese por unha soa vez a cada beneficiario e debe utilizaro no prazo máximo dun ano desde a data da súa concesión. O aboamento do importe concedido realízase, nun único pagamento, en formato de tarxetas prepagamento virtuais. Transcorrido o mencionado prazo de 1 ano, o Bono Cultural Joven desactívase automaticamente, e a entidade colaboradora procede á devolución dos importes non gozados.

Por esta razón, só o importe monetario da axuda que foi efectivamente utilizada na adquisición de produtos e servizos culturais dá lugar a unha ganancia patrimonial para as persoas que se beneficiaron do mesmo , e procederá imputara ao respectivo período impositivo en que se adquirisen os produtos, servizos e actividades culturais subvencionables, pois é cando se entende que se produciu o cobramento da subvención.

Supostos específicos:

No caso das subvencións o importe da devandita ganancia será a contía monetaria da subvención.

En relación cos premios cabe distinguir:

Premios en metálico. Estes premios están suxeitos a retención, polo que o importe computable como ganancia patrimonial estará constituído pola totalidade do premio sen descontar a retención soportada que se declarará como tal no apartado da declaración correspondente a retencións e demais pagamentos a conta.
Premios en especie. Estes premios están suxeitos a ingreso a conta, polo que o importe total computable estará composto pola suma da valoración do premio recibido, que se efectuará polo valor de mercado do mesmo, máis o ingreso a conta, non sendo que este último fose repercutido ao contribuínte.

No caso de costas xudiciais deben distinguirse dúas situacións:

Contribuínte obrigado —por sentenza xudicial— ao pagamento dos gastos de defensa xurídica en que incorreu a parte vencedora no proceso.

Trátase dunha perda patrimonial que se imputará no período impositivo en que adquirise firmeza a sentenza condenatoria, pois é no devandito período impositivo cando ten lugar a alteración patrimonial que dá lugar á mesma. Intégrase na base impoñible xeral na forma e cos límites establecidos no artigo 48 da lei do IRPF.
Contribuínte que, como vencedor dun procedemento xudicial, perciba unha determinada cantidade pola condena a costas xudiciais á parte contraria.

Neste caso para determinar a ganancia patrimonial que pode supor para o vencedor do preito a condena a costas xudiciais á parte contraria, o litigante vencedor poderá deducir do importe que reciba en concepto de costas os gastos en que incorrese con motivo do preito, importe deducible que poderá acadar como máximo o importe que reciba, sen superaro. Polo tanto, se o importe da condena en costas correspóndese cos gastos incorridos —cualificables como costas— non se haberá producido unha ganancia patrimonial para o consultante con respecto ás costas. Véxase a Resolución do TEAC do 1 de xuño de 2020, Reclamación número 00/06582/2019, recaída en recurso de alzada para a unificación de criterio.

No caso de xuros de mora, a recente Sentenza do Tribunal Supremo núm. 24/2023, do 12 de xaneiro, recaída no recurso de casación núm. 2059/2020 (ROJ: STS 121/2023), que corrixe expresamente o criterio fixado polo devandito Tribunal en sentenza previa do 3 de decembro de 2020 (recurso de casación núm. 7763/2019) sobre a mesma cuestión de interese casacional, fixa como doutrina: "os xuros de mora abonados pola Axencia Tributaria ao efectuar unha devolución de ingresos indebidos encóntranse suxeitos e non exentos do IRPF, constituíndo unha ganancia patrimonial que constitúe renda xeral, de conformidade co que se dispón no artigo 46.b) da Lei do IRPF, interpretado a sensu contrario".

Este criterio tamén é aplicable aos xuros de mora abonados por outras Administracións, entidades ou suxeitos distintos da Axencia Tributaria e, en xeral, aos intereses indemnizatorios percibidos polos contribuíntes que, tras a sentenza do Tribunal Supremo, cualifícanse como ganancia patrimonial a integrar na base impoñible xeral pois, como afirma o Tribunal, non se puxeron de manifesto con ocasión da transmisión de elementos patrimoniais.

A existencia de dous criterios sucesivos e opostos entre si do Tribunal Supremo sobre a mesma cuestión de interese casacional propón un problema relacionado directamente co principio de protección da confianza lexítima, principio de creación xurisprudencial cuxa eficacia depende das concretas circunstancias de cada caso. Neste sentido, a actuación dun obrigado tributario que, a raíz da sentenza do Tribunal Supremo do 3 de decembro de 2020 (recurso de casación núm. 7763/2019), formulase a súa autoliquidación polo IRPF sen incorporar a ela os xuros de mora satisfeitos por unha Administración Tributaria como consecuencia dunha devolución de ingresos indebidos, quedaría amparada polo principio de protección da confianza lexítima se, posteriormente, tras a publicación da sentenza do Tribunal Supremo do 12 de xaneiro de 2023 (recurso de casación núm. 2059/2020) que considera suxeitos ao imposto o devandito intereses, a Administración tributaria pretendese regularizar a súa situación tributaria con apoio nesta última sentenza, tendo en conta que non se poden regularizar situacións pretéritas, en prexuízo do contribuínte, en que este aplicou na súa autoliquidación o criterio xurisprudencial fixado na sentenza do 3 de decembro de 2020, criterio que ao ser o vixente no momento de presentación da súa autoliquidación, era o criterio que, de acordo coa doutrina deste Tribunal Central, vinculaba á Administración Tributaria. Véxanse as Resolucións do TEAC do 29 de maio de 2023, recursos núm. 00-02478-2022 e 00-08937-2022, recaídas en senllos recursos extraordinarios de alzada para a unificación de criterio.

Importante: non se integrará na base impoñible do IRPF a devolución, en efectivo ou a través doutras medidas de compensación, das cantidades previamente satisfeitas ás entidades financeiras en concepto de intereses pola aplicación de cláusulas de limitación de tipos de xuro de préstamos (a denominada cláusula solo), canda os seus correspondentes intereses indemnizatorios, derivadas tanto de acordos celebrados coas entidades financeiras como do cumprimento de sentenzas ou laudos arbitrais.