Concepto de adquisición, construción, rehabilitación e ampliación da vivenda habitual

Precisións :

• Nulidade matrimonial, divorcio ou separación xudicial.

  1. Nos supostos de nulidade matrimonial, divorcio ou separación xudicial, o contribuínte poderá seguir practicando esta dedución polas cantidades satisfeitas no período impositivo para a adquisición de que foi durante a vixencia do matrimonio a súa vivenda habitual, sempre que continúe tendo esta condición para os fillos comúns e o proxenitor en cuxa compañía queden.

     Tamén poderá practicar dedución polas cantidades satisfeitas, se é o caso, para a adquisición da vivenda que constitúa ou vaia a constituír a súa vivenda habitual, co límite conxunto de 9.040 euros anuais.

  2. Así mesmo se o contribuínte, en virtude de sentenza xudicial de divorcio, satisfai a totalidade dos pagamentos do préstamo para a adquisición da vivenda habitual que, no seu día, foille concedido conxuntamente a ambos os dous cónxuxes e por cuxa amortización viñan practicando os dous antes do 1 de xaneiro de 2013 a dedución por adquisición de vivenda habitual, ten dereito á aplicación da devandita dedución pola totalidade das cantidades pagas por tal concepto aínda cando só sexa propietario do 50 por 100 da vivenda por non haberse liquidado a sociedade de gananciais, tanto no caso de que a vivenda continúe tendo para el e os fillos comúns a condición de habitual como no suposto de que a vivenda teña a devandita condición para os fillos comúns e o outro proxenitor. Véxase ao respecto a Resolución do TEAC do 23 de novembro de 2021. Reclamación número 00/00629/2021, recaída en recurso extraordinario de alzada en unificación de criterio.

• Desmembración do domino (usufruto e núa propiedade) mortis causa, límite temporal do dereito á dedución.

  Recoñécese o dereito de aplicarse a dedución por investimento en vivenda habitual aínda non sendo titular do pleno dominio cando se trate de supostos en que a vivenda habitual se adquiriu orixinariamente en plena propiedade polo cónxuxes en prol indiviso ou para a sociedade conxugal e, constituíndo aquela a vivenda habitual de ambos os dous e dos seus fillos menores, sobrevén a desmembración do dominio, non voluntariamente, senón mortis causa polo falecemento dun do cónxuxes, e a vivenda siga constituíndo a residencia habitual da unidade familiar. Véxase ao respecto a Resolución do TEAC de 8 de maio de 2014. Reclamación número 00/00990/2012, recaída  en recurso extraordinario de alzada para unificación de criterio.

  En supostos en que a vivenda habitual se adquirise antes do 1 de xaneiro de 2013 nas condicións antes indicadas (isto é, en plena propiedade polo ambos os dous cónxuxes en prol indiviso ou para a sociedade conxugal), e, tras o falecemento dun deles , sobreveña a desmembración do dominio, adquirindo o cónxuxe viúvo o usufruto por herdanza, a aplicación da dedución por investimento en vivenda habitual dependerá da data en que se producise o falecemento:

  1. Se o falecemento se produciu con anterioridade ao 1 de xaneiro de 2013, o cónxuxe supérstite poderase aplicar a dedución por investimento en vivenda habitual polas cantidades que se aboen, non só polo parte do inmoble sobre a que ostenta o pleno dominio, senón tamén pola parte do usufruto que adquire sempre que siga constituíndo a súa residencia habitual

  2. Se o falecemento se produce a partir do 1 de xaneiro de 2013 o cónxuxe supérstite só poderase aplicar a dedución por investimento en vivenda habitual pola parte do inmoble sobre a que ostenta o pleno dominio mentres que con respecto ao usufruto que adquire non será de aplicación o réxime transitorio de dedución prevista na disposición transitoria décimo oitava da Lei do IRPF e, en consecuencia, non poderá practicar a dedución por investimento en vivenda habitual polas cantidades que satisfaga vinculadas á devandita adquisición do usufruto.

• Extinción do condominio despois do 1 de xaneiro de 2013.

  1. En caso de extinción dun condominio sobre a vivenda habitual a partir do 1 de xaneiro de 2013, se unha das partes obtén o 100 por 100 da vivenda, terá dereito a aplicarse o 100 por 100 da dedución por adquisición de vivenda habitual, ata un total de 9.040 euros de base, sempre que se aplicase nun exercicio anterior a 2013 a devandita dedución na porcentaxe correspondente á súa participación no condominio.

     Neste caso a aplicación da dedución pola parte adquirida ata completar o 100 por 100  do pleno dominio do inmoble terá como límite o importe que tería dereito a deducirse desde a data de extinción do condominio o comuneiro que deixa de ser titular do inmoble se a devandita extinción non tivese lugar. A dedución estará condicionada tamén a que ao comuneiro que deixa de ser propietario non se lle esgotase á data de extinción do condominio a posibilidade de seguir practicando a dedución por adquisición de vivenda habitual.

     Véxase ao respecto a Resolución do TEAC do 1 de outubro de 2020. Reclamación número 00/00561/2020, recaída  en recurso extraordinario de alzada para unificación de criterio.

  2. Porén, a diferenza suposto anterior, no caso de adquisición dunha porcentaxe da vivenda habitual por falecemento do cónxuxe cómpre diferenciar a parte adquirida pola disolución do réxime económico matrimonial, que si xera dereito á dedución, da parte adquirida por herdanza que non dará dereito a dedución.

     De acordo co anterior, no suposto de dous cónxuxes, cuxo réxime económico matrimonial é o de gananciais, que só son propietarios dun único ben – vivenda habitual adquirida antes de 2013 –, se un falece con posterioridade a 1 de xaneiro de 2013 e o supérstite adquire por herdanza a outra metade da vivenda, pagando o 100 por 100 das cotas do préstamo, este non poderá practicar a dedución por investimento en vivenda habitual polo 100 por 100  da vivenda a partir do falecemento – tan só polo 50 por 100 do que xa era propietario con anterioridade a 2013 –, debido a que a adquisición da outra metade non deriva da disolución da sociedade de gananciais senón da herdanza, sendo a devandita adquisición acontecida a partir de 2013, e polo tanto, unha vez suprimida a dedución por investimento en vivenda habitual non lle resultará de aplicación a disposición transitoria décimo oitava da Lei do IRPF, por incumprir o requirido no apartado 1, letra a), da devandita disposición.