4. O Imposto sobre o Valor Engadido

Os ingresos tributarios no IVE ascenderon a 70.177 millóns, un 10,3% máis que en 2017. As cifras están afectadas polo impacto do SII . Se se corrixe, o crecemento sería do 3,7 %. Este último crecemento infraestima o dinamismo que mostrou o imposto en 2018 polo efecto sobre a recadación de factores relacionados con exercicios anteriores; en concreto, as devolucións realizadas correspondentes a 2017, os axustes cos territorios forais e o descenso dos ingresos doutros períodos (consecuencia dos cambios na xestión de adiamentos que tiveron lugar en 2017 e cuxos efectos se arrastraron en 2018).

En 2018 o gasto final suxeito a IVE medrou un 5,6%, fronte ao 6,4% do ano anterior (Cadro 4.1). O incremento dos prezos foi aproximadamente o mesmo que en 2017, de maneira que a moderación do crecemento afectou principalmente á parte real (ver Gráfico 4.1) e á segunda parte do ano (no primeiro semestre o gastou medrou un 6,7% e no segundo un 4,5 %).

Por compoñentes, o menor ritmo de crecemento concentrouse no gasto en consumo dos fogares que aumentou un 5,2%, máis dun punto por debaixo do crecemento rexistrado un ano antes. Tamén foi na segunda metade do ano cando se acusou a perda de intensidade do crecemento (este gasto medrou un 6,5% nos seis primeiros meses e un 3,9% nos posteriores). Do mesmo xeito que no gasto total, é o quinto ano consecutivo de incremento neste compoñente, a un ritmo medio case do 5,5 %e en paralelo co crecemento tamén sostido das rendas das familias (ver Gráfico 4.2). Pola súa banda, o gasto das AA .PP. medrou máis que en 2017 (4,9% fronte ao 3,4% anterior), debido, sobre todo, ao comportamento do gasto en investimento que aumentou case un 12%, practicamente o dobre que en 2017. O gasto en vivenda nova experimentou un crecemento similar ao de 2017 (16,3 %). A finais de 2018 eran xa oito trimestres consecutivos en que se rexistraran aumentos de dous díxitos neste gasto. Outros indicadores relacionados coa vivenda nova mostran o mesmo perfil (ver Gráfico 4.3).

O tipo efectivo do IVE permaneceu preto do 15,3 %que é o nivel acadado despois das últimas subidas dos tipos xerais e reducido en setembro de 2012 (Cadro 4.1). Non houbo cambios normativos con repercusión significativa no tipo. Tan só produciuse a baixada do tipo nos cines, do xeral ao reducido, e só durante medio ano (tras a aprobación do Orzamento en xullo). O impacto foi de pouca importancia cuantitativa (Cadro 1.5).

O IVE reportado no período medrou un 5,6%, o mesmo, dada a estabilidade do tipo efectivo, que o gasto suxeito (Cadro 4.1). O IVE reportado neto (que se diferencia do anterior porque inclúe a variación do saldo que as empresas deixan a compensar dun ano a outro) medrou un pouco menos, un 5,3%.
Ningunha das medidas do IVE reportado está afectada polo SII porque nestas medidas o imposto rexístrase no momento da devindicación e non no momento en que se ingresa ou devólvese efectivamente o imposto. Por esta mesma razón as series en devindicación tampouco están distorsionadas polos cambios na xestión dos adiamentos que alteraron a evolución dos ingresos nos dous últimos anos.

A concreción do IVE reportado en ingresos e devolucións produciuse en proporcións similares ás de 2017 (Cadro 4.2). O IVE reportado bruto medrou un 5,7% (6,1% en 2017), o que supón unha relación IVE bruto / IVE reportado case igual á dos últimos anos. Hai que lembrar neste sentido que, como se sinalaba no informe do ano pasado, esa ratio habíase estabilizado tras os diversos cambios na xestión do imposto (o último foi, en febreiro de 2015, a liquidación do IVE de Aduanas a través das autoliquidacións) que provocaran unha diminución da ratio desde niveis historicamente máis elevados. O Gráfico 4.4 ilustra a evolución desa relación entre o imposto reportado neto, ingresos e devolucións.

Por declaracións o crecemento do IVE bruto foi moi parello. Nas declaracións mensuais (Grandes empresas, grupos, outros operadores acollidos ao réxime de devolución mensual e IVE de importación) o incremento foi do 6 %, en tanto que o IVE das pemes declaradas trimestralmente aumentou un 5,2%.Neste último caso a desaceleración da última parte do ano foi máis acentuada.

Polo lado das solicitudes de devolución, en total medraron no conxunto do ano un 7%, medio punto menos que en 2017. As solicitudes anuais, ligadas aos tipos reducidos aos que venden as empresas de menor tamaño, aumentaron un 7,9%, mentres que as mensuais, máis relacionadas coas exportacións (Cadro 8.6), fixérono un 6,8%.

Do mesmo xeito que aconteceu en 2017, en 2018 produciuse unha gran diferenza entre o comportamento do imposto reportado e dos ingresos. A discrepancia ten a súa orixe, fundamentalmente, en tres factores: o impacto do SII , o descenso dos ingresos doutros períodos e a evolución das devolucións realizadas.

Con respecto aos dous primeiros, como se dixo, non afectan ao imposto reportado, pero si aos ingresos. Canto a en concreto ao impacto do SII , hai que lembrar que en 2017, cando se implantou o novo sistema, produciuse un desprazamento de ingresos desde ese ano a 2018 valorado en 4.150 millóns. A causa deste desprazamento foi o atraso na data límite para a presentación das autoliquidacións, que pasou do día 20 do mes seguinte ao de devindicación ao día 30, co que, a efectos contables, o ingreso desprazouse un mes. En principio, ese impacto deberíase compensar en 2018 de maneira exacta. Porén, o seu efecto final en 2018 foi inferior debido aos cambios no comportamento dos contribuíntes. Desde o comezo do novo sistema, observouse que, a pesar do atraso na data de vencemento, algúns contribuíntes continuaron presentando as súas declaracións o día 20. Polo tanto, os ingresos deses contribuíntes non se desprazaron de 2017 a 2018. Agora ben, o número deses contribuíntes e o importe dos seus ingresos foi diminuíndo ao longo do ano; é dicir, cada vez producíase unha maior parte do ingreso o día 30 do mes. Ao comparar co ano anterior, iso significa que, en 2018, aínda que se ingresaron os 4.150 millóns desprazados de 2017, pola súa parte houbo un novo desprazamento (menor) a 2019 provocado polos contribuíntes que se foron movendo da presentación o día 20 á presentación o día 30. Isto é o que explica que o impacto sexa lixeiramente inferior ao rexistrado en 2017 (Cadro 1.5).

No referente aos adiamentos, o endurecemento na concesión de adiamentos en 2017 non afectou á devindicación, pero, para os efectos da recadación, supuxo un adianto de ingresos nese ano e, en consecuencia, menores ingresos de períodos anteriores en 2018.

O terceiro elemento é a evolución das devolucións realizadas, en particular das anuais. Hai que ter en conta que as solicitudes de devolución anuais de calquera ano preséntanse a final do mes de xaneiro do ano seguinte e realízanse na súa maioría ao longo dese ano. Este feito xa introduce diferenzas entre a devindicación e a caixa, pero, ademais, a porcentaxe de devolucións que se fan no mesmo ano da súa presentación pode variar. Así, en 2018 devolvéronse as solicitudes correspondentes ao exercicio 2017, que medraran un 4,9%. Porén, o ritmo de realización foi superior ao do ano anterior (un 90% das presentadas en 2018 fixéronse nese ano fronte ao 86% de 2017), elevando o crecemento das devolucións anuais ata o 9,5%.

En termos de caixa os ingresos brutos medraron un 9,1% en 2018, crecemento que inclúe o desprazamento de ingresos provocado polo SII . Corrixindo ese desprazamento, o aumento foi do 4,6 %. A desaceleración sería máis intensa nas cifras de caixa que na devindicación, pero hai que ter en conta, como se sinalou antes, o impacto alcista que en 2017 tivo o cambio na xestión dos adiamentos e que en 2018 manifestouse no descenso dos ingresos procedentes de períodos anteriores (-1,4 %; Cadro 4.2, resto de ingresos). Se se consideran nada máis as autoliquidacións e os ingresos de Aduanas, o crecemento sería algo maior (un 5 %) cun comportamento semellante nas declaracións mensuais e nas trimestrais das pemes (5,1% e 4,8%, respectivamente).

Pola súa banda, as devolucións  realizadas medraron un 5,9% (Cadro 4.2), máis (7,4 %) se se corrixen do adiantamento de devolucións que supuxo o SII en 2017. Aumentaron especialmente, como se viu, as devolucións anuais (na súa maioría do exercicio 2017) e tamén as derivadas dos axustes forais (9,3 %). En cambio, as devolucións mensuais (na súa maior parte do propio exercicio 2018) subiron só un 4,3%, por debaixo do 6,8 %das solicitadas, o que indica, en contra do ocorrido coas anuais, un menor ritmo de realización das mesmas.