As bases impoñibles

En 2020 as bases impoñibles dos principais impostos diminuíron un 7,7% con respecto a 2019. É a maior caída desde 1995, maior incluso que a rexistrada no ano 2008 e posteriores, aínda que naquel caso a recesión prolongouse durante seis anos (Cadro 1.3). A caída das bases foi, non obstante, menos intensa que a que mostrou a suma dos dous indicadores macroeconómicos de referencia, a demanda interna e a remuneración de asalariados (Gráfico 1.9). A principal razón desta disparidade encóntrase nun dos trazos distintivos do ano, o papel compensador que xogaron as rendas públicas, en particular as transferencias derivadas dos ERTE , que non se recollen directamente nos devanditos indicadores.

Este elemento, o papel das rendas públicas, explica tamén a diferenza que se produciu entre a caída das bases ligadas ás rendas e a das relacionadas co gasto : as primeiras descenderon un 3,3%, mentres que as segundas diminuíron un 13,9% (Gráfico 1.10). Porén, cando das rendas réstanse as procedentes do sector público (salarios públicos, pensións e prestacións por desemprego, que inclúen as transferencias dos ERTE), a distancia entre rendas e gasto acúrtase (Gráfico 1.11). Hai que advertir que as rendas de orixe público xa tiñan un peso moi relevante no conxunto das bases: en 2019 representaban case o 19% das bases (o dobre nas rendas dos fogares), e en 2020 reforzouse esa posición pasando a supor máis do 22 %(preto do 42 %nos fogares).

A evolución das bases dentro do ano estivo determinada, loxicamente, primeiro polo extraordinario impacto do confinamento a partir da segunda quincena de marzo e, logo, pola progresiva recuperación. Así, a caída empezouse a notar xa no primeiro trimestre, acentuouse nos meses do confinamento máis estrito e foi remontando no terceiro e cuarto trimestre, ao principio recuperandose con intensidade e no tramo final do ano, coincidindo co empeoramento da situación e as limitacións á mobilidade, de forma máis moderada.

As bases relacionadas co gasto foron as que mellor reflectiron as consecuencias do primeiro confinamento e das restricións da parte final do ano, cun excepcional descenso do segundo trimestre, a intensa recuperación no terceiro e o parón do cuarto. Nas rendas ese perfil só apréciase nas bases unha vez eliminadas as rendas de orixe público e algo difuminado pola acumulación no terceiro trimestre das bases do Imposto sobre Sociedades correspondentes á semestre central do ano. Se se ten iso en conta, a pauta sería máis parecida á do gasto, con caídas máis intensas no segundo trimestre e menos no terceiro.

As rendas brutas dos fogares diminuíron un 0,9%. As rendas procedentes do traballo aumentaron grazas ao impulso dos salarios públicos, as pensións e as prestacións por desemprego (incluídos aquí os pagamentos ligados aos ERTE). En cambio, as outras rendas (salarios privados, capital e actividades empresariais) reducíronse con intensidade, acusando o impacto da caída da actividade.

As rendas do traballo medraron un 1,3%, con comportamentos moi distintos segundo a súa orixe fosen os salarios privados, os salarios públicos, as pensións ou as prestacións. Os salarios do sector privado sufriron todos os problemas derivados do confinamento e do descenso da actividade. A caída foi do 5,8 %, máis pronunciada nas pemes, con maior representación en actividades máis afectadas polas restricións, que nas Grandes Empresas. Parte desta redución da masa salarial foi cuberta polo Servizo Público de Emprego (SEPE) a través dos ERTE ; se se suman estas axudas, o descenso sería aproximadamente do 2 %. No sector público, a masa de salarios medrou un 5,9% no ano, algo máis que en 2019. O maior crecemento produciuse nas CCAA, sobre todo na segunda parte do ano polo aumento da masa salarial en sanidade e educación. Pola súa banda, a masa de pensións medrou un 2,9%, menos que en 2018 e 2019, anos en que houbo unha actualización das pensións máis altas do habitual.

As rendas de capital dos fogares (mobiliario, arrendamento e ganancias patrimoniais) diminuíron un 15,5%, tamén cun comportamento dispar en cada unha das fontes. Nas do capital mobiliario (-23,9% no ano) o impacto foi grande como consecuencia da caída dos dividendos. As rendas por arrendamentos perderon un 9,6% con respecto a 2019, efecto directo dos problemas polos que atravesou todo o ano a actividade produtiva. As ganancias patrimoniais retrocederon un 15% no ano. Estas rendas proveñen en gran medida da venda de inmobles, actividade que se viu moi afectada todo o ano pola situación sanitaria e económica. As ganancias que teñen que ver cos fondos de investimento tiveron, en cambio, uns resultados moi favorables que se traduciron nun crecemento no ano do 14,3 %.

Por último, as rendas ligadas aos beneficios das empresas persoais reducíronse un 10,7%. Hai que ter en conta que nestas empresas teñen moita importancia actividades como o comercio, a hostalaría e os servizos persoais e de lecer, que foron das máis prexudicadas polas restricións provocadas pola pandemia.

A base impoñible consolidada do Imposto sobre Sociedades diminuíu un 17,9%, menos que os beneficios cuxo descenso estímase no 25,9 %. A información declarada polas Grandes Empresas e os grupos consolidados nos seus pagamentos fraccionados indica que a redución da base impoñible foi nestas empresas superiores á caída do conxunto das sociedades (-22,5 %) e o mesmo aconteceu nos beneficios (-34,5 %). O retroceso foi especialmente acusado nos grupos, cunha contracción do 44 %nos beneficios e do 31,5 %na base impoñible.

O gasto final suxeito a IVE caeu en 2020 un 13,3%, nun contexto de práctica estabilidade de prezos, como consecuencia das medidas de confinamento e restricións á mobilidade posterior. O retroceso foi especialmente intenso no gasto en bens e servizos dos fogares (-16,3 %), mentres que o gasto en vivenda nova reduciuse case un 6%. O descenso do gasto non foi máis intenso grazas ao freo achegado polo maior gasto das AA .PP., vinculado á cobertura das necesidades derivadas da pandemia.

Na parte relativa aos Impostos Especiais, o valor dos consumos suxeitos a Impostos Especiais diminuíu un 17,4% (Cadros 1.3 e 5.1). A diminución observouse tanto nos consumos coma nos prezos. A caída do consumo foi xeral, nalgúns casos de moita intensidade, como no de gasolinas e gasóleos (-14,9 %) ou no de alcohol (-30,6% o de maior graduación,-12,1% na cervexa), consecuencia lóxica da redución da mobilidade interna e externa e do peche, en maior ou menor grao, da hostalaría e a restauración. Igualmente, experimentaron perdas o consumo de tabaco (un 6% en cigarros, aínda que, como en anos anteriores, subiron o resto dos produtos) e de electricidade (-5,7 %). E as causas anteriores tamén estiveron detrás da baixada dos prezos nos combustibles e na electricidade, os máis relevantes na evolución desta base. Neste sentido, o prezo medio de gasolinas e gasóleos reduciuse, en media, un 13,7% (un 21,2% antes de impostos, Cadro 9.1) pola feble demanda ao longo de todo o ano. Na electricidade a diminución foi do 5,5 %(Cadro 5.7), aínda que nos últimos días do ano empezáronse a observar repuntes.