3. O Imposto sobre Sociedades

En 2020 os ingresos polo Imposto sobre Sociedades perderon unha terceira parte do recadado en 2019 (-33,2 %), situandose nos 15.858 millóns. Hai que retroceder ata 1999 para encontrar unha cifra máis baixa. Porén, estes datos non dan unha idea cabal do acontecido en 2020 co principal determinante do imposto, os beneficios das sociedades. Unha parte do descenso non tivo que ver cos malos resultados das empresas, senón coa xestión das devolucións. Na declaración de 2018, presentada en 2019, o importe das devolucións solicitadas foi moi avultado. Se se corrixe este impacto negativo, canda o positivo que proporcionaron algúns ingresos extraordinarios e o causado pola comparación co ano 2019 en que houbo devolucións extraordinarias, o descenso sería de arredor do 23 %, máis acorde coa caída dos beneficios e da base impoñible do imposto.

Efectivamente, estímase que a base impoñible consolidada caeu un 17,9% en 2020, algo menos que os beneficios cuxo descenso foi do 25,9 %(Cadro 3.1). Neste último caso a taxa supera as rexistradas na crise anterior, tras o boom inmobiliario (Gráfico 3.1). A información proporcionada polas Grandes Empresas e os grupos consolidados nas súas declaracións de pagamentos fraccionados (Cadro 3.2) permite ver que a redución da base impoñible foi superior á caída do conxunto de empresas (-22,5 %) e o mesmo aconteceu nos beneficios (-34,5 %). O derrubamento foi particularmente intenso nos grupos en que a redución dos beneficios chegou a ser do 44 %e a da base impoñible do 31,5 %. Este forte impacto sobre a base impoñible das sociedades observouse desde o comezo do confinamento estrito cunhas perdas próximas ao 14 %no primeiro trimestre. Na semestre central do ano (no segundo pagamento inclúese a liquidación entre abril e setembro) a caída chegou a ser, como en moitas outras variables, da orde do 25 %. No último trimestre as perdas reducíronse ata o 6,3%.

Un punto a sinalar cos resultados dispoñibles é que o nivel do imposto xerado por estes beneficios foi similar ao que se tiña nos anos 2014-2015. Porén, o nivel de beneficios en 2020 foi arredor dun 12 %máis alto de que se tiña entón (Gráfico 3.2). A dispar evolución de beneficios, base impoñible e imposto reportado mostra o proceso de lenta erosión que se produce no tipo efectivo (Cadro 3.1; Gráfico 1.16), especialmente o que se calcula sobre os resultados positivos e a pesar de que no caso concreto deste ano prodúzase un lixeiro crecemento do mesmo e unha baixada do tipo efectivo sobre a base impoñible (-4,5 %). As causas desta tendencia, que, canda os baixos tipos de imposición dalgunhas empresas, son unhas das características máis destacadas do imposto, pódense analizar coa información que ofrece o Cadro 8.5.

Dada a caída da base e do tipo efectivo, o Imposto sobre Sociedades reportadas diminuíu un 21,6% en 2020 (Cadro 3.1). O dato contén unha estimación da cota diferencial que se coñecerá a partir de xullo, aínda que esta vez, a diferenza dos dous anos anteriores, o seu peso non é tan significativo (sen esa cota a caída do imposto sería do 24,6 %) ao perder importancia a achega do pagamento mínimo dentro dos pagamentos fraccionados, unha das principais causas dos descuadres entre os pagamentos e a cota líquida finalmente devindicada. O imposto non se viu afectado polos cambios normativos porque todos eles ían dirixidos a facilitar o cumprimento das obrigas tributarias sen alterar a cifra a pagar.

A maior parte do imposto constitúena os pagamentos fraccionados que en 2020 caeron un 25,4% (Cadro 3.2). A caída foi maior nos grupos (-37,6 %), o que se explica, ademais de pola peor evolución dos seus beneficios, polo peso que tiña nestes contribuíntes o pagamento mínimo, ligado aos beneficios e non á base impoñible. No resto de empresas, as grandes non pertencentes a grupos viron caer os seus pagamentos un 15,7% e as pemes un 5,1% (-1,9% aquelas que calcularon o pagamento segundo a súa última cota anual e-14,7% as que tributaron segundo os beneficios do exercicio). O Gráfico 3.3 representa a evolución dos pagamentos fraccionados das distintas empresas desde 2018. A pesar de que a súa repercusión no total é moi diferente e as súas características tamén difiren moito, as traxectorias evidencian unha gran coherencia, só roto polas pemes que tributan segundo a cota, cuxos pagamentos, fóra da actividade real, seguen a pauta de sucesivos chanzos que comezan no segundo pagamento (tras a presentación da declaración anual en xullo) e duran tres pagamentos (os datos do gráfico pódense descargar nesta ligazón ).

En 2020 os ingresos en caixa do Imposto sobre Sociedades diminuíron un 33,2% (Cadro 3.1). Unha parte non menor da caída debeuse á realización de devolucións do exercicio 2018. Hai que lembrar que esas devolucións se solicitaron en 2019 e, como é habitual, pagáronse entre finais de 2019 e comezos de 2020. As de 2018 foron, ademais, excepcionalmente elevadas porque tamén fórano os pagamentos fraccionados que se ingresaron no seu momento. A iso se uniu o atraso na realización das devolucións. O Cadro 3.3 e o Gráfico 3.4 recollen en que ano (t e t+1) realizáronse as devolucións solicitadas nun ano calquera t. En ambos os dous vese claramente que a porcentaxe de devolucións que se fixo en 2019 foi inferior ao de anos precedentes. Non obstante, o impacto dese desprazamento viuse amortecido pola existencia de ingresos extraordinarios por sentenzas e pola comparación co ano 2019 en que houbo devolucións tamén por este motivo e polos aboamentos dos DTA (Activos por Imposto Diferido) a algunhas empresas (Cadro 1.5). Se se corrixen todos estes elementos, os ingresos caerían 10 puntos menos, arredor do 23 %, cifra moi parecida á que se estima para o imposto reportado (-21,6 %). Todos estes desaxustes entre a devindicación e a caixa pódense apreciar na parte “paso de devindicación a caixa” do Gráfico 3.5.

O segundo elemento, os ingresos e devolucións extraordinarias por sentenzas e DTA, supuxo a maior parte dos cambios normativos, pero non foron todos. O impacto total neto dos cambios normativos e de xestión foi positivo e por valor de 1.669 millóns que se descompuñan da seguinte forma: 1.295 millóns procedían das devolucións extraordinarias que se fixeron en 2019; 1.081 millóns de ingresos extraordinarios en 2020; -406 millóns devoltos en concepto de intereses pola sentenza de inconstitucionalidade do RDL 2/2016 que modificou a forma de cálculo dos pagamentos fraccionados pola sentenza; e-301 millóns polas medidas ligadas á loita contra o COVID, tanto na súa vertente para o cumprimento das obrigas fiscais mediante adiamentos e suspensión de prazos (-211 millóns), como na súa vertente de redución dos pagamentos ás pequenas empresas (-90 millóns).