4. O Imposto sobre o Valor Engadido

A recadación por IVE reduciuse un 11,5% en 2020, ata os 63.337 millóns, o que supuxo unha perda de máis de 8.000 millóns con respecto aos ingresos acadados en 2019.

Os efectos do confinamento e doutras medidas restritivas, así como as limitacións á mobilidade, tiveron un forte impacto na evolución do IVE bruto, que caeu un 9,4% (Cadro 4.2). A traxectoria dos ingresos brutos, ao non estar afectada polas devolucións, que inclúen solicitudes correspondentes ao ano 2019, axústase mellor ao acontecido ao longo do ano, cunha abrupta caída no segundo e terceiro trimestres, seguida dun repunte na parte final do mesmo. Na recuperación dos ingresos nos últimos meses de 2020, tiveron especial relevancia os procedentes dos maiores adiamentos solicitados, vinculados ás medidas destinadas a facilitar o cumprimento das obrigas tributarias dos contribuíntes. Pola súa banda, as devolucións descenderon a menor ritmo (-4,1 %), ao pagarse en 2020 unha gran parte das maiores solicitudes mensuais do exercicio anterior, o que explica que a caída dos ingresos netos superase a dos brutos.

O gasto final suxeito a IVE caeu un 13,3%, dezasete puntos por debaixo do aumento rexistrado en 2019 (Cadro 4.1). O descenso é coherente co parón xeral da economía, nun contexto de práctica estabilidade de prezos.

O compoñente do gasto que se viu máis claramente afectado pola pandemia foi o gasto en consumo dos fogares, que descendeu un 16,3%. Tanto o confinamento como outras restricións limitaron intensamente este compoñente, ampliandose de forma extraordinaria o diferencial entre a evolución da renda bruta dos fogares e o seu gasto en consumo (Gráfico 4.1). Este feito fixo que o seu peso sobre o total do gasto suxeito perdese tres puntos en 2020 con respecto á media observada nos catro anos anteriores (Gráfico 4.2). O gasto das AA .PP. foi o único compoñente que mostrou unha evolución positiva, medrando ata o 4,4%, consecuencia do maior desembolso asociado a facer fronte aos efectos da pandemia. Pola súa banda, o gasto en vivenda nova reduciuse un 5,7%, perdendo case once puntos con respecto a 2019, ano que pechou cun crecemento do 4,9 %, tras rexistrar unha desaceleración importante con respecto aos crecementos dos anos previos, mostrando unha traxectoria coherente coa observada nas transmisións de vivenda nova.

O tipo efectivo do IVE mantivose practicamente invariable un ano máis (-0,4 %), sen cambios salientables desde as últimas subidas dos tipos xerais e reducido en setembro de 2012 (Cadro 4.1 e Gráfico 4.5). Houbo cambios normativos que afectaron o tipo en 2020: tipo 0 en material sanitario esencial para combater o COVID 19 e tipo súper reducido en libros, xornais e revistas dixitais. Pero o seu impacto, valorado nunha perda de 301 millóns (Cadro 1.5), non foi suficiente para incidir de forma significativa na evolución do tipo medio.

En consecuencia, o IVE reportado no período descendeu un 13,6%, tres décimas máis que o gasto suxeito. O IVE reportado neto (que se diferencia do anterior porque inclúe a variación do saldo que as empresas deixan a compensar dun ano a outro) caeu un pouco menos, un 13,4%.

O IVE reportado bruto reduciuse un 10,8%  (Cadro 4.2), mostrando unha desaceleración menor á rexistrada polo IVE reportado neto. Así, en 2020 aumenta a relación IVE bruto / IVE reportado con respecto ás ratios observadas nos cinco anos previos, período en que se mantiveron estables, desde que en 2015 comezouse a liquidar o IVE de Aduanas a través das autoliquidacións (Gráfico 4.3).

A caída do IVE reportado bruto foi máis intensa nas declaracións trimestrais, asociadas en maior medida a actividades máis afectadas polo freo da actividade e o consumo: desde o 3,8% acadado en 2019 ata o-11,5% de 2020. Pola súa banda, as declaracións mensuais, que agrupan as Grandes Empresas, os grupos e outros operadores acollidos ao réxime de devolución mensual e IVE de importación, descenderon un 10,4% (3,4% en 2020).

Os ingresos brutos caeron un 9,4%, case un punto e medio menos que o IVE bruto reportado. Hai varias razóns que explican este menor descenso. Dunha parte, a propia mecánica do imposto, que despraza o ingreso das declaracións trimestrais correspondentes á devindicación do último trimestre de 2019 (non afectadas pola crise do COVID 19) ao primeiro trimestre de 2020, ao que se suma que, desde a entrada en vigor do SII , a maior parte das declaracións mensuais desprazan dous períodos o seu ingreso en caixa. É dicir, a práctica totalidade do ingreso do primeiro trimestre de 2020 corresponde a devindicacións de 2019. E parte dos ingresos do segundo trimestre de 2020 está asociada a devindicacións aínda non afectados polo COVID . Este desfasamento entre a devindicación a ingresar (sen incluír as solicitudes de adiamento) e a contabilización do seu ingreso en caixa apréciase con claridade no Gráfico 4.4, que mostra a distinta evolución trimestral de ambas as dúas series, e explica que a caída anual do primeiro acadase o 11,9%, fronte ao-10,7% dos ingresos (Cadro 4.2; os datos do gráfico pódense descargar nesta ligazón ).

A outra razón da menor caída dos ingresos brutos radica no notable aumento da recadación vinculada aos maiores adiamentos solicitados (13,6 %).

As solicitudes de devolución tamén se viron afectadas polo medio económico, e caeron en 2020 un 2,9% polo descenso das mensuais (máis relacionadas coas exportacións), que tras tres anos de incrementos medios próximos ao 7 %, diminuíron un 4,4%. Pola súa banda, as solicitudes de devolución anual (máis ligadas aos tipos reducidos aos que venden as empresas de menor tamaño), medraron un 2,9% (Cadro 4.2).

As devolucións realizadas de IVE caeron en 2020 un 4,1% (-1,3% as devolucións anuais e-3,1% as mensuais). A caída das devolucións anuais débese ao menor importe solicitado do exercicio 2019, a maior parte das cales se pagaron en 2020, cun ritmo de realización maior do acadado o ano previo. No caso das devolucións mensuais, o descenso explícase tanto polo menor importe solicitado no exercicio 2020, ao que se suma un menor ritmo de realización, como polo menor importe pago do exercicio 2019, tras o adianto no pagamento destas solicitudes acadado o ano anterior. Tamén descenderon de forma notable as devolucións por axustes forais (-16,3 %), lastradas polo parón da actividade.