3.2. Recadación tributaria líquida
A recadación tributaria líquida resulta de minorar da recadación tributaria bruta as devolucións efectivamente pagadas no exercicio e os axustes cos territorios forais. Responde, así mesmo, a un criterio de caixa, distinto doutros conceptos como os dereitos recoñecidos ou os impostos para os efectos de Contabilidade Nacional.
Os ingresos tributarios en 2021 foron un 15,1% superiores aos de 2020, acadando un importe de 223.385 millóns de euros. A diferenza entre o crecemento dos ingresos netos e os brutos analizados no apartado anterior ten a súa explicación na evolución das devolucións realizadas que, no ano 2021, caeron un 3,1%, o que supuxo a realización de 1.680 millóns menos.
Así mesmo, no Cadro nº 13. Recadación tributaria líquida total e no Gráfico nº 14. Evolución da recadación tributaria xestionada pola Axencia Tributaria (Anexo), desenvólvese esta información.
Ao compararse cun ano tan negativo como foi o 2020, a elevada taxa de crecemento non dá unha boa idea do que foi o comportamento da recadación de 2021. A comparación co ano 2019 axuda a facer unha mellor valoración. Neste sentido, os ingresos de 2021 foron un 5% superiores aos de fai dous anos, con resultados positivos nas grandes figuras (IRPF, Imposto sobre Sociedades, IVE) coa única excepción dos Impostos Especiais. A causa fundamental do aumento dos ingresos foi a recuperación das bases impoñibles cuxo crecemento estímase provisionalmente no medio do 13 %, superando en arredor dun 4 %as observadas en 2019. Pola contra, as numerosas medidas de distinto signo que tiveron impacto na recadación non supuxeron, en termos netos, unha cifra significativa.
O Cadro nº 15. Axustes por impacto de cambios normativos (Anexo) presenta, de forma detallada, as medidas que tiveron efecto durante o ano e o seu impacto sobre os distintos impostos. Nel pódese apreciar que os cambios normativos e de xestión que afectaron aos ingresos en 2021 foron numerosos, pero, como se comentou, o seu impacto conxunto en termos netos non foi moi relevante e estímase en-501 millóns.
As medidas pódense agrupar en catro bloques distintos: o grupo relacionado coas medidas que foron postas en marcha ao longo de 2020 para combater, de distintas formas, os efectos do COVID (no cadro comprenderían os catro primeiros apartados); un segundo bloque que contería os cambios normativos incluídos nos OXE-2021; un terceiro conxunto de medidas serían as aprobadas co fin de paliar o impacto da subida dos prezos da electricidade; e o último grupo que recollería ingresos e devolucións de carácter extraordinario. Hai que aclarar que a perspectiva do cadro é sempre a de intentar corrixir todos aqueles elementos que poden distorsionar a taxa de variación dos ingresos e, por iso, inclúense medidas de 2021, senón tamén aquelas que, sendo de 2020, alteran a comparación con 2021. Esta forma de proceder afecto en particular ao primeiro e ao cuarto grupo sinalado anteriormente.
Como se pode ver no cadro, as medidas que maior impacto tiveron en 2021 foron as relacionadas co prezo da electricidade. En total a redución de ingresos que comportaron estas medidas foi de 1.605 millóns. As primeiras medidas aprobáronse a finais de xuño e supuxeron a rebaixa do tipo do IVE (do 21 ao 10 %), aplicable ao consumo de electricidade nos contratos cuxa potencia contratada fóra inferior a 10 kW (basicamente o consumo doméstico), e a supresión do terceiro trimestre do Imposto sobre o Valor da Produción da Enerxía Eléctrica. Ambas as dúas medidas supuxeron unha perda de ingresos valorada en 1.269 millóns (509 millóns procedentes do IVE polo período xuño-outubro, e 760 polo terceiro trimestre do Imposto sobre o Valor da Produción da Enerxía Eléctrica). Posteriormente, a mediados de setembro, ampliáronse as medidas engadindo a rebaixa do tipo (do 5,11 %ao 0,5 %) no Imposto Especial sobre a Electricidade e estendendo a supresión do Imposto sobre o Valor da Produción da Enerxía Eléctrica ao cuarto trimestre (esta última medida xa sen efecto en 2021 xa que ese trimestre se ingresase en febreiro de 2022). O impacto da rebaixa do tipo no Imposto Especial sobre a Electricidade cífrase en 336 millóns polos consumos entre o 15 de setembro e o último día de novembro, que é o período contabilizado nos ingresos de 2021.
O segundo bloque de impactos por importancia cuantitativa é o das medidas aprobadas nos OXE-2021 que significaron un aumento da recadación de 1.462 millóns. Cabrúa distinguir tres grupos. O primeiro é o que ten que ver con subidas de tipos e inclúe tres medidas: o incremento do tipo na base xeral do IRPF dirixido ás maiores rendas (cun impacto de 131 millóns en retencións que se completarán en xuño deste ano cando se presente a declaración anual); o paso a tipo xeral no IVE das bebidas azucradas (314 millóns polos dez primeiros meses de vixencia); e a subida de dous puntos (do 6 ao 8 %) no tipo do Imposto sobre Primas de Seguro (476 millóns polo período xaneiro-novembro).
Dentro das medidas dos OXE-2021, o segundo grupo estaría constituído polos dous novos impostos: o Imposto sobre Transaccións Financeiras e o Imposto sobre Determinados Servizos Dixitais. Ambas as dúas figuras entraron en vigor xa comezado o ano, pero coa obriga de ingresar os importes reportados desde o 1 de xaneiro. O impacto sobre a recadación de 2021 foi de 462 millóns (296 do período xaneiro-novembro no primeiro caso e 166 dos tres primeiros trimestres no segundo).
En terceiro lugar, unha medida que tamén estaba incluída nos OXE-2021 é a limitación ao 95 por cento da exención das rendas procedentes de participacións en beneficios ou da transmisión das mesmas no Imposto sobre Sociedades para empresas cuxa cifra de negocios supere os 40 millóns de euros. En 2021 a medida aplicouse sobre os pagamentos fraccionados e estímase que supuxo un aumento de ingresos de 79 millóns. O impacto foi pequeno porque a maioría das empresas afectadas tributaron en 2021 a través do pagamento mínimo que depende dos beneficios e non da base impoñible que é a modificada pola norma. De feito, calcúlase que a base aflorada pola medida foi de máis de 1.650 millóns e menos dun 15 por cento dos mesmos correspondía a empresas que tributaron de acordo á base. O efecto da medida completouse ao liquidar o ano na declaración anual que na maioría dos casos presentouse en xullo de 2022. De acordo á información desas declaracións, o impacto completo foi de 412 millóns e, polo tanto, o seu impacto repartiuse entre 2021 (79 millóns dos pagamentos) e 2022 (333 na cota diferencial). O aumento da base por esta medida foi de 3.269 millóns e, deles , 2.153 traducíronse nun maior imposto e 1.117 corresponderon a empresas con base impoñible cero.
Os impactos derivados de ingresos e devolucións extraordinarias restaron 824 millóns. Este é un grupo moi heteroxéneo que inclúe tanto devolucións realmente realizadas en 2021 (473 millóns por actas únicas forais no IVE e 94 millóns por sentenzas no Imposto sobre Renda de Non Residentes), como o impacto diferencial provocado por algunhas medidas que se arrastran do pasado (prestacións por maternidade, intereses consecuencia da sentenza de inconstitucionalidade do Real Decreto-lei 2/2016 de pagamentos fraccionados) ou polos ingresos de actas no Imposto sobre Sociedades que houbo en 2020.
No último lugar estarían todas as medidas ligadas ao COVID postas en marcha en 2020 e que afectaron de distintas formas á comparación dos ingresos entre 2021 e 2020. En total estas medidas supuxeron 466 millóns. As máis relevantes son as relacionadas coa liquidez das empresas que estiveron vixentes en 2020 (tamén no primeiro trimestre de 2021, pero cun impacto moito menor). Tratábase de facilitar o pagamento das obrigas fiscais, mediante o adiamento do mesmo. Iso reduciu a recadación en 2020 (polos importes non ingresados antes de finalizar o ano) e por iso en 2021 tiveron un impacto positivo. En segundo lugar, están as medidas de apoio ás pemes, medidas que tomaron varias formas (en particular: cambios na modalidade, eliminación dos días en estado de alarma no cómputo dos módulos e aumento da redución xeral do 5 por cento ao 20/35 por cento na estimación obxectiva da renda). Os cambios tiveron un efecto negativo no IVE do réxime simplificado e nos pagamentos fraccionados do IRPF de 2020 e no primeiro pagamento de 2021, aínda que o maior impacto se observou ao aplicarse a nova redución xeral na declaración anual do IRPF (-195 millóns, incluído o impacto restante da eliminación dos días en estado de alarma). E un terceiro elemento a destacar dentro deste grupo de medidas foron as rebaixas de tipos nos produtos relacionados co COVID (máscaras, vacinas, PCR, …). Neste caso o impacto é menor do que podería pensarse ao calcularse en termos diferenciais con respecto ao ano anterior en que xa estaban vixentes algunhas das medidas.