3.2.1. Evolución de ingresos por Imposto sobre a Renda das Persoas Físicas

Os ingresos por IRPF ascenderon a 109.485 millóns de euros e medraron un 15,8% en 2022. Os tres factores que definiron o crecemento dos ingresos foron o aumento das rendas do traballo (salarios e pensións) e do seu tipo efectivo, os bos resultados da declaración anual e o incremento dos beneficios das empresas persoais. Os ingresos xerados por estes tres elementos (as retencións do traballo, a cota positiva da declaración anual e os pagamentos fraccionados das empresas persoais) explican practicamente todo o aumento dos ingresos en 2022.

Os ingresos por retencións do traballo e actividades económicas, que son o principal compoñente do imposto, medraron un 12,6% en 2022. O crecemento foise moderando desde os máximos algo superiores ao 13 %da primeira parte do ano, sobre todo pola evolución das retencións no sector privado. No público, en cambio, a tónica ao longo do ano foi de estabilidade cun repunte ao final do mesmo cando se recibiu a paga de compensación pola subida de prezos. As causas do crecemento foron a creación de emprego (moi intensa na maior parte do ano, en particular na primeira metade), o aumento de salarios e pensións medias e a subida do tipo efectivo de retención derivada dese aumento.

No sector privado o crecemento das retencións foi do 12,9 %. A tendencia, como se dixo, foi de progresiva moderación segundo avanzaba o ano (o aumento no primeiro semestre fora do 13,8 %), en sintonía coa evolución do emprego. As retribucións medias, a diferenza do que ocorrera nos últimos anos, subiron por riba do 3 %no conxunto do ano (con intensidade crecente ao longo dos meses) e, a resultas deste incremento, tamén subiu o tipo efectivo. Por tipo de contribuínte, nas Grandes Empresas os ingresos medraron un 10,7%, uns 7 puntos debidos ao aumento do salario medio e do tipo efectivo e o resto atribuíble ao emprego. Nas pemes o crecemento dos ingresos (17,3 %) foi maior que nas Grandes Empresas polas elevadas taxas da primeira parte do ano, período que se comparaba con trimestres afectados polas restricións a determinadas actividades máis propias das pequenas empresas. O crecemento nunhas e outras empresas foi converxendo, aínda que as pemes seguiron medrando máis (13,6% no terceiro trimestre) polo maior dinamismo do emprego (a achega do salario e tipo foron similares en ambos os dous tipos de empresa).

En contraste co sector privado, nas administracións públicas a evolución foi estable todo o ano agás dúas alteracións: a de febreiro pola paga aos pensionistas en compensación pola desviación de prezos en 2021, e a dos últimos meses pola subida adicional do 1,5 %nos salarios públicos. O crecemento no ano cífrase no 11,7 %. As retencións procedentes das pensións públicas medraron desde marzo no medio do 17 %, uns 10 puntos pola subida do tipo efectivo (3 puntos produto da incorporación dos novos pensionistas), cinco puntos e medio polo incremento da pensión media e algo máis dun punto polo crecemento da poboación pensionista. Pola súa banda, as retencións ligadas aos salarios públicos medraron arredor do 6 %(ata novembro o aumento era de pouco máis do 5 %), resultado, principalmente, da subida de salario medio e tipo efectivo.

O segundo factor explicativo do crecemento da recadación foron os ingresos derivados da declaración anual. Estes ingresos medraron un 25,4%, un 26,8% no caso das declaracións correspondentes ao exercicio 2021, que son a maioría das presentadas en 2022. As causas principais detrás deste bo resultado foron as medidas normativas (subida de tipos na base do aforro e modificación dos límites nas achegas a plans de pensións, ademais da fin doutras medidas que reduciran o imposto en 2020) e, sobre todo, o intenso crecemento das rendas non suxeitas por completo a retencións ou pagamentos a conta (sobre todo as procedentes das actividades económicas e de ganancias patrimoniais). A outra cara da declaración anual, as devolucións, apenas cambiaron (-1,6 %) con respecto ao ano anterior e só achegaron un par de décimas ao incremento dos ingresos netos.

O terceiro factor que influíu de forma destacada no aumento dos ingresos por IRPF en 2022 foron os beneficios das empresas persoais que impulsaron o crecemento dos pagamentos fraccionados ata o 21,7%. Hai algunhas razóns que matizan o dato anterior, como o feito de que as altas taxas da primeira parte do ano debésense, en parte, á comparación fronte a trimestres de 2021 cun ritmo de actividade aínda feble polas restricións; neste sentido, os resultados na última declaración ingresada (a do terceiro trimestre) foron inferiores aos da primeira metade do ano (medraron un 12,7 %). Ademais, en 2021 os ingresos tamén estaban afectados por algunhas medidas normativas destinadas a suavizar o impacto de baíxaa actividade nos rendementos destas empresas. Porén, aínda con todas estas excepcións, o certo é que o nivel dos pagamentos en 2022 foi un 28,5% superior ao que se rexistraba en 2019.

No resto de compoñentes do imposto, hai que subliñar tres elementos: o crecemento sostido das retencións por rendas de capital mobiliaria, a recuperación das retencións ligadas a arrendamentos, e o descenso, aínda mantendo niveis moi elevados, das ganancias patrimoniais derivadas de fondos de investimento. As retencións de capital mobiliario aumentaron en 2022 un 9,5%. A súa evolución ao longo do ano foi moi irregular, pero con resultados lixeiramente superiores aos de 2021. A mellora viño da man dos dividendos, aínda que se empezou a notar, moi marxinalmente, a subida dos tipos de xuro. Pola súa banda, as retencións procedentes de rendas de arrendamentos medraron un 11,3%, tras dous anos de descensos. O notable crecemento en 2022 permite que o nivel sexa algo superior ao que tiñan estes ingresos en 2019. Por último, as retencións por ganancias en fondos de investimento caeron un 10,8%, pero hai que lembrar que viñan do máximo histórico que acadaron o ano pasado, de maneira que, incluso perdendo ingresos en 2022, o seu nivel no conxunto do ano continúa entre os máis altos desde a creación desta figura en 1999.