4.2.1. Control sobre tributos internos

As actuacións de control sobre tributos internos engloban as seguintes actuacións, excluíndo os referentes a impostos especiais, ambientais e os que recaen sobre o comercio exterior:

Actuacións inspectoras sobre tributos internos.
Control xestor sobre a xeneralidade dos contribuíntes e control sobre contribuíntes incluídos no sistema de tributación por módulos.
Control xestor sobre grandes empresas.

As actuacións de control inspector teñen por finalidade detectar e regularizar os incumprimentos máis complexos e perseguir as formas máis sofisticadas de fraude. O seu carácter selectivo faias recaer sobre os contribuíntes que presentan un risco fiscal máis elevado.

Estas actuacións son realizadas polos órganos das Delegacións Especiais e polos órganos da Delegación Central de Grandes Contribuíntes que teñen encomendado o desenvolvemento da inspección tributaria.

A súa realización ten un gran compoñente investigador e require, en xeral, unha revisión exhaustiva da situación tributaria do contribuínte obxecto de actuación inspectora, para o cal os órganos que as levan a cabo están dotados das máis amplas facultades que a normativa atribúe á Administración Tributaria.

O control xestor ten por finalidade a detección e corrección de erros e incumprimentos menos complexos e caracterízase porque se dirixe á xeneralidade de contribuíntes con ocasión de campañas anuais, con forte apoio na información dispoñible e no sistema informático que a analiza. Refírese a obrigas individualmente consideradas, está baseado en controis formais e de tipo documental, sen revisión da contabilidade mercantil do contribuínte, e é realizado normalmente desde as propias oficinas.

O control xestor realízase polos correspondentes órganos das Delegacións Especiais, da Delegación Central de Grandes Contribuíntes e, se é o caso, da Oficina Nacional de Xestión Tributaria.

Canda estes controis, compútanse as actuacións xestoras sobre as grandes empresas, que son aquelas cuxo volume de operacións supera a cifra de 6,01 millóns de euros durante o ano natural inmediato anterior, calculado conforme ao artigo 121 da Lei 37/1992, do 28 de decembro, do Imposto sobre o Valor Engadido, o que determina que teñan unhas obrigas fiscais específicas e distintas do resto dos obrigados tributarios.

Estas actuacións realízanse polos órganos da área de Inspección Financeira e Tributaria, a través das Unidades de Xestión de Grandes Empresas (UGGES) no ámbito das Delegacións Especiais, así como polas Unidades de Xestión e a Unidade de Control Tributario e Aduaneiro, integradas respectivamente na Dependencia de Asistencia e Servizos Tributarios e na Dependencia de Control Tributario e Aduaneiro da Delegación Central de Grandes Contribuíntes.

As actuacións de control xestor sobre as grandes empresas son, entre outras, a comprobación das devolucións previstas na normativa tributaria e a realización de actuacións de verificación de datos e de comprobación limitada que poden dar lugar ás subseguintes liquidacións.

Canda as anteriores actuacións de comprobación tamén se inclúen neste indicador as actuacións de investigación e as de carácter auxiliar.

En 2022 desenvolvéronse case 1,9 millóns de actuacións de control de tributos internos, arredor dun 5,2 %máis que o ano anterior. Desa cifra global de comprobacións, 39.366 actuacións programadas, un 7,6% máis que en 2021, dirixíronse a grandes empresas, multinacionais e grupos fiscais, patrimonios de persoas físicas, abusos societarios e economía mergullada, consumindo este tipo de actuacións un elevado número de recursos, caracterizados, ademais, pola súa alta cualificación.

Actuacións inspectoras sobre tributos internos

Estas actuacións comprenden todas as realizadas polos órganos da área de Inspección Financeira e Tributaria das Delegacións Especiais e da Delegación Central de Grandes Contribuíntes, en exercicio das funcións administrativas atribuídas á inspección tributaria polo artigo 141 da Lei Xeral Tributaria.

As devanditas actuacións poden ser de comprobación, de investigación ou de carácter auxiliar.

O importe total de débeda liquidada en 2022 ascendeu a 4.693,32, millóns de euros. Neste importe recóllese tanta débeda instruída e liquidada no propio exercicio 2022, como débeda instruída en exercicios anteriores e liquidados en 2022, non computandose, porén, a débeda instruída no exercicio, pero contida en actas que non se confirmasen á finalización do exercicio 2022.

Dentro das actuacións desenvolvidas pola Inspección no ámbito de control de tributos internos, destacan:

Control de grandes patrimonios: desde a súa creación en 2018, a Unidade Central de Coordinación do Control de Patrimonios Relevantes (UCCCPR) da Oficina Nacional de Investigación da Fraude, centrou os seus esforzos na elaboración dun “censo” completo de obrigados tributarios de alta capacidade económica, a delimitación dos seus riscos ou fraudes fiscais específicos, o estudo e desenvolvemento dos mecanismos de investigación e selección axeitada para detectar os devanditos riscos en contribuíntes concretos e o impulso de iniciativas en materia de obtención e / ou xestión eficaz de información relevante. Durante 2022, mantivose o traballo destinado en materia de actuacións de comprobación de continxencias tributarias asociadas a obrigados tributarios que figuran como titulares dun patrimonio relevante. Este tipo de comprobacións inspectoras xerou como resultado débedas liquidadas por importe de 546 millóns de euros en 1.130 expedientes. Estas cifras compleméntanse coa análise das bases impoñibles e cotas declaradas no IRPF polos contribuíntes con patrimonios relevantes.
Actuacións sobre a economía mergullada, centradas en:
- descubrimento de vendas ocultas, con máis de 2.300 actuacións en que se logrou pór de manifesto a existencia de vendas que o contribuínte ocultara á Administración tributaria, e como consecuencia delas computáronse cotas por importe de 435 millóns de euros.
- máis de 1.500 entradas e rexistros con Unidades de Auditoría Informática, que, ademais de facilitar o descubrimento de rendas ocultas mediante a análise do software de dobre uso utilizado na xestión e contabilidade de actividades económicas, resultan sumamente eficientes desde o punto de vista da obtención de probas e do tempo de duración das comprobacións. Cómpre destacar que a participación destas Unidades especializadas, ademais de facilitar o descubrimento de rendas ocultas mediante a análise de software de dobre uso utilizado na xestión e contabilidade de actividades económicas, resulta sumamente eficiente desde o punto de vista da obtención de probas e do tempo de duración das comprobacións.
- actuacións coordinadas, consistentes no inicio de forma simultánea de actuacións de comprobación e investigación, mediante comparecencia e con participación das Unidades de Auditoría Informática, e que perseguen non só o descubrimento de vendas ocultas nos obrigados tributarios inspeccionados, senón tamén favorecer o cumprimento voluntario mediante a transmisión dunha mensaxe ao colectivo de empresarios do sector para que reconduzan a súa conduta tributaria.
Actuacións de explotación de información internacional procedente de DAC1, CRS, DAC2 e FATCA. En concreto, a ONIF continuou traballando no intercambio de información con outros países e xurisdicións relativas ás seguintes categorías:
- información sobre rendas do traballo, rendas de conselleiros, rendas de pensións, rendas de produtos de seguros sobre a vida, así como sobre a titularidade e rendas inmobiliarias (rendas OCDE e DAC1)
- información sobre contas financeiras no estranxeiro (CRS, FATCA e DAC2)
- informes país por país (CBC e DAC4)
- información sobre consultas e acordos tributarios previos con efectos transfronteirizos e sobre prezos de transferencia (DAC3)
Actuacións sobre pequenas empresas a través de procedementos especializados no tamaño das entidades e as características dos seus riscos fiscais, mediante o impulso de comprobacións abreviadas.

Fiscalidade internacional

Ao longo de 2022, a Oficina Nacional de Fiscalidade Internacional (ONFI) contribuíu, a través do desenvolvemento das súas importantes funcións, aos obxectivos xerais de fomento do cumprimento voluntario e de loita contra a fraude e a evasión fiscal internacional. A actividade da Oficina materializouse tanto en actuacións propiamente inspectoras, finalizando 303 actuacións, como na relevante asistencia dos seus funcionarios a grupos de traballo en organizacións internacionais, fundamentais en materia de fiscalidade internacional, así como participación en funcións de planificación e coordinación da acción inspectora.

As citadas actuacións inspectoras inclúen as de apoio e colaboración en procedementos inspectores, a instrución de acordos previos de valoración de operacións vinculadas (ALA) e a negociación en procedementos amigables en materia de imposición directa.

A ONFI desenvolve actuacións de apoio e colaboración en procedementos inspectores, centradas en cuestións complexas en materia de fiscalidade internacional. Esta actividade ten especial transcendencia no ámbito das actuacións inspectoras da Delegación Central de Grandes Contribuíntes. En 2022, a ONFI colaborou en 180 comprobacións inspectoras, das que se finalizaron 117, supondo axustes en base impoñible estimados arredor de 3.409 millóns de euros. No exercicio precedente, participouse en 209 actuacións inspectoras, das que se finalizaron 112, cun importe total de axustes en base impoñible de 5.578 millóns de euros.

En relación cos ALA (acordos previos de valoración de operacións vinculadas), a actuación da ONFI persegue, a través destes acordos previos en materia de prezos de transferencia, reducir a litixiosidade e mellorar a seguridade xurídica do contribuínte, garantindo unha recadación acorde co esixido pola lei. En 2022 a ONFI participou na xestión de 214 expedientes de ALA, habendose finalizado 43, dos que 28 foron estimados, 6 desestimados e en 9 casos produciuse a desistencia dos solicitantes. Os ALA estimados en 2022 permitiron garantir bases impoñibles (en xeral, nos catro exercicios seguintes) por un valor estimado superior aos 2.712 millóns de euros.

Así mesmo, o pasado ano 2022, a ONFI participou en 638 procedementos amigables en materia de imposición directa, cifra que se foi incrementado notablemente nos últimos anos: 371 en 2019, 434 en 2020 e 576 en 2021. A actuación da ONFI persegue, nestes procedementos, a eliminación da dobre imposición económica xerada en actuacións inspectoras e, simultaneamente unha axeitada defensa das bases impoñibles que deben tributar en España, tanto en regularizacións con alcance transfronteirizo realizadas pola Administración española, como nas efectuadas polas administracións doutros países. Dese total de procedementos, en 2022 finalizáronse 143, fronte aos 142 de 2021 e os 106 de 2020. As bases impoñibles afectadas polos procedementos amigables finalizados en 2022 ascenderon a case 1.004 millóns de euros, sendo esta cifra de 721 millóns no ano 2021.

Control xestor sobre tributos internos

O control xestor ten por finalidade a detección e corrección de erros e incumprimentos menos complexos. Diríxese, partindo da información de que dispón a Axencia Tributaria, a verificar, con carácter xeral, todas as obrigas tributarias consideradas individualmente. Baséase, fundamentalmente, en procesos informáticos e en controis de tipo documental (sen revisión da contabilidade mercantil do contribuínte), realizados normalmente nas propias oficinas.

O control xestor realízase polos órganos de Xestión Tributaria; pola Dependencia de Asistencia e Servizos Tributarios respecto dos contribuíntes adscritos á Delegación Central de Grandes Contribuíntes (DCGC) e polas Unidades de Xestión de Grandes Empresas, dependentes da área de Inspección Financeira e Tributaria, respecto dos contribuíntes sobre os que se exerzan as súas competencias (entre outros, aqueles sobre os que a DCGC non exerza a súa competencia pero cuxo volume de operacións supere a cifra de 6,01 millóns de euros durante o ano natural inmediatamente anterior.

Imposto sobre a renda das persoas físicas

As actuacións de control xestor sobre este imposto finalizado en 2022, independentemente do ano de inicio e da campaña de referencia, foron 792.992, un 7,1% máis que en 2021.

Ademais, e no marco dese imposto, realizáronse 197.842 liquidacións por control de retencións, un 1,1% menos que en 2021.

Os resultados obtidos reflíctense no Cadro nº 34. Actuacións de control no Imposto sobre a Renda das Persoas Físicas (Anexo).

Imposto sobre Sociedades e Imposto sobre o Valor Engadido

Durante 2022, as actuacións finalizadas ao longo de todo o ano desenvolvido en relación co Imposto de Sociedades acadaron as 54.613 actuacións (un 0,7% menos que en 2021), e as do Imposto Sobre o Valor Engadido as 392.146 (un 3% máis que en 2021). Ás cifras do Imposto de Sociedades habería que engadir 29.807 liquidacións por pagamentos fraccionados (un 2,4% menos que en 2021).

Con respecto aos contribuíntes inscritos no rexistro de devolucións mensuais de IVE, as actuacións realizadas ao longo de todo 2021 foron 7.661 (un descenso do 60,3 %con respecto a 2021).

Actuacións sobre contribuíntes en Módulos

No caso de contribuíntes sometidos ao réxime de estimación obxectiva, e baixo o criterio de actuacións finalizadas en 2022, independentemente do ano de inicio e da campaña de referencia, realizáronse 25.481 actuacións, un 158,3% máis que en 2021. Este notable aumento ten a súa causa nun cambio de configuración do indicador tomado para a súa medición, que permite incluír actuacións que, aínda que antes se desenvolvían, non se tiñan en conta no cómputo.

Os resultados obtidos recóllense no Cadro nº 35. Resultados no réxime de Módulos (Anexo).

Comprobación de declaracións periódicas

Partindo do censo de empresarios, profesionais e retenedores realízase un control automatizado do cumprimento das obrigas de presentación de autoliquidacións periódicas (do Imposto sobre o Valor Engadido, das retencións e dos pagamentos fraccionados).

Durante 2022 emitíronse un total de 517.493 cartas e requirimentos, atendendo, ademais, 35.622 tramites de audiencia e xerandose en total 79.827 autoliquidacións presentadas por un importe de 158,6 millóns de euros.

Tamén se realizaron 45.240 liquidacións por pagamentos fraccionados de IRPF, Imposto sobre Sociedades e réxime simplificado de IVE, por un importe de 51,8 millóns de euros.

Estas cifras forman parte das cifras totais anuais de liquidacións de cada un dos impostos referidos.

Depuración do censo. Revogación de NIF

Dentro do colectivo societario existe unha parte significativa constituída por sociedades inactivas ou con escasa ou nula actividade. A miúdo tales sociedades foron simplemente abandonadas polos seus administradores e socios sen realizar os actos xurídicos que o ordenamento prevé para os casos de terminación, extinción e disolución da persoa xurídica.

Ese tipo de actitudes, prexudiciais para a axeitada xestión dos recursos que a Axencia Tributaria destina ao control, obriga a atender un colectivo de potenciais obrigados tributarios moito maior de que, efectivamente, realiza actividades económicas. Ademais, pode dar lugar a defraudacións utilizando, dun ou outro xeito, estas sociedades aparentemente inactivas. Por último, a OCDE, considera que estas persoas xurídicas inactivas resultan potencialmente ocultadoras da verdadeira titularidade de bens e dereitos, en España ou noutras xurisdicións, e afectan con iso a transparencia do noso sistema no coñecemento e comunicación do Beneficiario Efectivo.

O ordenamento xurídico-tributario prevé determinadas consecuencias para estes comportamentos:

O peche da páxina do Rexistro Mercantil que é, ademais da consecuencia do incumprimento de certas obrigas rexistrais, unha sanción que deriva do incumprimento reiterado de obrigas fiscais que determinan, previamente, baíxaa no Índice de Entidades. Así mesmo, o peche rexistral pode ser consecuencia da revogación do NIF.
A revogación do NIF, a cal impide a continuidade da vida fiscal da sociedade mesma.

Con estas medidas preténdese asegurar unha axeitada depuración dos censos, de xeito que só aquelas sociedades que realmente interveñan no ámbito comercial ou económico manteñan a súa plena vida xurídico-fiscal.

No exercicio 2022 realizouse unha campaña especial en relación coas entidades inactivas, o que orixinou que se revogase o NIF a 853.934 delas .

Minoración de bases impoñibles negativas

En 2022 as actuacións tendentes a diminuír as bases impoñibles negativas, as deducións e as cotas que hai que compensar declaradas polos contribuíntes, acadaron a cifra de 3.860 millóns de euros, fronte aos máis de 4.900 millóns do ano anterior (8.800 millóns en dous anos), situandose en liña coa evolución doutros anos anteriores.

Dese resultado obtido en 2022, 1.930 millóns, o 50% do total, correspóndese con actuacións da Delegación Central de Grandes Contribuíntes.

Estas actuacións redundan positivamente na recadación bruta e líquida de futuros exercicios.