Saltar ao contido principal
Memoria 2024

4.6. Relacións internacionais

A Unidade de Coordinación de Relacións Internacionais (UCRI) foi creada por Resolución do 26 de decembro de 2004 do presidente da Axencia Estatal de Administración Tributaria coa finalidade de dotar a esta dunha unidade orgánica específica que asegurase a coordinación das diferentes actividades de carácter internacional en que participa. A nivel orgánico, a devandita Unidade integrouse en 2011 no Gabinete do director Xeral e ten asignadas como funcións o desenvolvemento e coordinación das relacións da Axencia con órganos e institucións estranxeiras e organismos internacionais que non estean especificamente atribuídas a outros órganos.

Por outra banda, hai que ter en conta que o ámbito aduaneiro é, por definición, intrinsecamente internacional. O concepto de “aduana” non se entende agás nun contexto internacional, xa que a súa función é a facilitación e control do comercio internacional de mercadorías. O Departamento de Aduanas e Impostos Especiais da Axencia desenvolve unha intensa actividade internacional que se canaliza a través da Subdirección Xeral de Relacións Internacionais en estreita colaboración coa UCRI .

A Axencia Tributaria participa, entre outros, nos seguintes Organismos internacionais a través de distintos instrumentos, xa sexa grupos de traballos, foros, seminarios ou outros proxectos: a Unión Europea (FISCALIS, CUSTOMS), a OCDE (Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico), a IOTA (Organización Intra-Europea de Administracións Tributarias), o CIAT (Centro Interamericano de Administracións Tributarias), a OMA (Organización Mundial de Aduanas), o Consello do Caribe para a Aplicación da Lexislación Aduaneira (CCLEC) e o Convenio multilateral sobre cooperación e asistencia mutua entre os enderezos nacionais de aduanas de América latina, España e Portugal (COMALEP).

Os feitos máis significativos en relación aos Organismos Internacionais mencionados anteriormente son os seguintes:

Unión Europea

  1. Programa Fiscalis

    Algúns dos proxectos máis importantes que se desenvolveron como parte do Programa Fiscalis durante 2024, leváronse a cabo por indicación expresa do Tax Administration EU Summit (TADEUS), grupo formado polos 27 directores das Administracións tributarias dos países membros da UE. Destacan as iniciativas sobre o Uso dos datos Intercambiados en aplicación das DAC , o Uso da Intelixencia Artificial en materia de impostos ou a Estimación da Cooperación Administrativa e os dedicados á transformación dixital das Administracións.

    Outras iniciativas Fiscalis, impulsadas con forza por TADEUS aínda sen ser iniciativa directa súa, foron o grupo para a Implantación da Directiva para establecer un nivel mínimo global de imposición para as multinacionais (GloBE), o dedicado a Facturación Electrónica ou os de Cooperación Administrativa en materia de Recadación (PAOEs, portelo único, entre outros). Así mesmo, continuouse cos traballos de implantación do paquete de IVE de comercio electrónico e de apoio á implantación do CESOP .

    A participación dos funcionarios da Axencia Tributaria en todos os proxectos Fiscalis plásmase en máis de 80 informes.

    Fóra do programa FISCALIS en estrito sentido, aínda que facilitadas e financiadas dalgunha maneira polo mesmo, teñén quese destacar como actividades desenvolvidas pola Axencia Tributaria na Unión Europea:

    • A continuación das reunións para finalizar o Convenio Multilateral de Resolución de Disputas fiscais internacionais, así como as súas regras de procedemento.

    • A participación nos equipos que negocian no Consello Europeo, en relación a propostas tan relevantes como FASTER, VIDA, BEFIT ou protección de datos.

  2. Programa Aduanas

    En 2024, o Departamento de Aduanas e II.EE. participou en 138 reunións de grupos de proxecto, 10 actividades de formación e 1 visita de traballo. Tamén, asistiuse a 3 Seminarios de alto nivel, en que se trataron cuestións de cooperación aduaneira e o novo EUCABET (EU Customs Alliance for Borders Expert Team). O acordo de financiamento e o orzamento do programa Aduanas para 2021-2023 prorrogado ata o 31 de decembro de 2024 por seguir habendo remanente de orzamento, finalizou o 31 de outubro e empezouse xa a traballar no novo acordo de financiamento para 2025-2027, o cal está previsto que entre en vigor no primeiro trimestre de 2025, con efectos retroactivos a 1 de novembro de 2024, de xeito que estean cubertas as accións elixibles que se fagan desde esa data.

    Ademais, a Axencia Tributaria forma parte de dous Equipos de Expertos Customs: o “Expert Teams pooling expertise to resolve complex cases of divergent tariff clasification II”, del que España es coordinador (y que se ha prorrogado por tercera vez, hasta finales de 2026) y el “Expert Team pooling and sharing specific analytical expertise of Customs Laboratories at EU level III”, que entrou en vigor o 1 de decembro de 2021 e é xa a terceira edición en que España participa.

  3. Grupos da Comisión Europea e do Consello

    A Axencia Tributaria participa regularmente nas reunións de diversos grupos de traballo e comités da Comisión Europea. A destacar a participación nos comités de cooperación administrativa e intercambio de información: Comité Permanente de Cooperación Administrativa en IVE (SCAC), Subgrupo para cuestións Informáticas do SCAC (SCIT), Grupo de expertos en Cooperación Administrativa en Tributación directa (WG ACDT), Subgrupo de Intercambio Automático de Información en Tributación directa (SG AEOI), Grupo de Expertos de Recadación, e nalgúns grupos de traballo do Consello cando lle compete por tratarse temas de administración tributaria.

    Canto a Aduanas e Impostos Especiais, España participou nun total de 418 reunións no ámbito da Unión Europea, das que, 69 foron reunións dos Órganos Preparatorios do Consello da UE (fundamentalmente, Grupo Unión Aduaneira e Grupo de Aplicación da lei - Aduanas); 44 reunións de Comités para control polos Estados membros da adopción de actos de execución pola Comisión; 84 reunións de Grupos de Expertos do Código Aduaneiros e similares para apoio á Comisión; 138 reunións de grupos de proxecto no marco do programa Aduanas; e o resto foron reunións celebradas en foros operativos como EUROPOL (63) ou outros (CEPOL, EUIPO ou FRONTEX).

    A maioría das reunións de EUROPOL, que é a axencia europea que asiste os Estados membros na prevención e loita contra a delincuencia organizada, englóbanse na plataforma EMPACT, que é unha plataforma estruturada de cooperación multidisciplinar, en que as aduanas participan activamente.

    Os traballos do Grupo de Unión Aduaneira do Consello centráronse principalmente no paquete de reforma da unión aduaneira proposto pola Comisión Europea.

    O elemento principal da reforma, aprobada pola Comisión o 17 de maio de 2023, é un novo Código Aduaneiro da Unión baseada en tres piares:

    • A simplificación e mellora dos procedementos aduaneiros.

    • A creación do centro aduaneiro de datos da UE (Data Hub). Isto supón un cambio fundamental, ao pasar de vinte e sete medios informáticos con numerosos sistemas en cada Estado Membro a un conxunto centralizado de sistemas e servizos desenvolvidos de forma centralizada cuxo uso é obrigatorio.

    • A creación dunha autoridade aduaneira da Unión Europea dedicada a xestionar o centro aduaneiro de datos, a reforzar a interpretación común das normas, á avaliación de riscos e á definición de prioridades de control.

    Trátase dun expediente de gran complexidade técnica cuxas discusións se iniciaron baixa Presidencia española do Consello da UE no segundo semestre de 2023 e continuaron en 2024 durante as Presidencias belga e húngara.

    Tamén se destaca a participación nos traballos preparatorios para a constitución da EU Customs Alliance for Borders Expert Team (EUCABET). Trátase dun equipo experto establecido co obxectivo de garantir unha mellor cooperación operativa en portos, fronteiras terrestres e fronteiras aéreas. O equipo establécese para proporcionar a oportunidade de cooperación entre os Estados membros mediante o uso das súas capacidades existentes sobre unha base voluntaria e baseada en iniciativas nacionais. O equipo contribuirá á xestión operativa de crise e desempeñará un papel no tratamento de situacións difíciles que afecten ás actividades nas fronteiras exteriores da UE. Isto inclúe a coordinación da cooperación interinstitucional, o intercambio de información e a orientación dos riscos relacionados coa crise.

    O equipo estrutúrase en 6 unidades cuxas actividades están estreitamente relacionadas: Maritime Collaboration Unit; Air and Post Collaboration; Land Border Collaboration Unit; Mobile Groups Collaboration Unit; Coordination Unit e Support Unit. Cada unidade está integrada por un xefe de unidade, polo seu adxunto e por unha serie de expertos dos Estados membros. Á fronte de todas elas está o Head of EUCABET que supervisa as actividades que desempeñan.

    España participará activamente no proxecto ostentando a xefatura adxunta da unidade de apoio (Support Unit) e contará cun experto na unidade marítima (Maritime Collaboration Unit). A COM considera este proxecto o punto de partida para a futura Autoridade Aduaneira da UE.

    Ademais, polo seu papel de apoio á Comisión na definición da estratexia e da política aduaneira cómpre destacar a participación de España, canda as autoridades aduaneiras do resto de países membros da UE, nas reunións do Grupo de Política Aduaneira presidido pola Comisión Europea. O grupo, ademais, asiste a Comisión no establecemento do marco xeral de cooperación entre a Comisión, os Estados membros e outros actores interesados nos aspectos operativos da unión aduaneira e na implantación da lexislación, os programas e as políticas en materia aduaneira. O grupo celebra dúas reunións anuais.

A Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE)

O traballo da OCDE en materia tributaria desenvólvese, principalmente, a través do Comité de Asuntos Tributarios (CFA). No 2024, o traballo do CFA relacionouse coa axenda do G20 e, sobre todo, cos retos da Economía Dixital e o seu programa de traballo co fin de elaborar unha solución consensuada para facer fronte aos desafíos en materia de fiscalidade consecuencia da dixitalización da economía (desenvolvemento dos piares 1 e 2), dentro do programa do Marco Inclusivo de BEPS (Base Erosion and Profit Shifting) e os traballos sobre Certeza Tributaria en todos os seus Grupos de Traballo.

Con relación ao traballo da OCDE no Foro sobre Administración Tributaria (FTA), destaca a participación activa da Axencia Tributaria, a través da DCGC, no ICAP-Tax Certainty programa de cumprimento das grandes empresas abertas a todos os países que queiran participar, na Rede de Xestión de Débedas Tributarias (TDMN), con membros do Departamento de Recadación, e da Comunidade de Interese sobre Xestión de Riscos Operativos (COI on ERM), en que participa o Servizo de Auditoría Interna. En todos eses grupos, a Axencia Tributaria forma parte dos órganos de coordinación.

Outros grupos en que se participou foron a Rede sobre Desenvolvemento de Capacidades (CBN) que intenta coordinar os esforzos dos países membros no desenvolvemento de asistencias técnicas a terceiros países, a Comunidade de Interese sobre Coñecemento do Comportamento (COI on Behavioural Insights) que se centra en optimizar as relacións Administración/contribuínte aplicando técnicas conductuales, a Comunidade de Interese sobre o Uso Innovador da Información (IUI), a Plataforma sobre equilibrio de xénero, a Comunidade de Interese sobre xestión de Recursos Humanos e a Comunidade de Interese sobre loita contra a Economía Mergullada, en que destaca o seu grupo SMITE sobre redes sociais e creadoras de opinión (“influencers”).

A Axencia Tributaria continúa participando activamente en diversos proxectos da Rede “ Joint International Taskforce on Shared Intelligence and Collaboration” (JITSIC), integrada por 42 países, cuxo obxectivo é facilitar o intercambio de información e colaborar en materias de interese común para facer fronte á elusión e a evasión fiscal. Durante 2024, os funcionarios da Axencia Tributaria participaron no proxecto Certificados de Residencia (CoR), no Grupo de Expertos sobre Intercambio de Información (EOI), CRS/FATCA e no Grupo de Expertos sobre Criptoactivos, no grupo de “Data Leaks” e no Foro sobre Propiedade Intelectual.

En 2024, a “Pillar Knowledge Sharing Network”, lanzada pola Rede de Desenvolvemento de Capacidades a través da KSP (Plataforma de Intercambio de Coñecementos para Administracións Tributarias da Axencia Tributaria do Canadá) co obxecto apoiar os países en desenvolvemento na aplicación da Solución dos dous Piares, abordando cuestións específicas arredor da aplicación dos mesmos, contou coa participación periódica de funcionarios da DCGC, o Departamento de Inspección e a Unidade de Coordinación das Relacións Internacionais A través dela , expertos de administracións tributarias de xurisdicións de "aplicación temperá" ofrecen asesoramento práctico de alto nivel “entre pares” e comparten as leccións aprendidas sobre aspectos administrativos e de aplicación da Solución baseada en dous Piares.

En novembro de 2024, publicouse a duodécima edición das series sobre Administración Tributaria do FTA. Nesta ocasión aparecen, como boas prácticas, varios proxectos postos en marcha pola Axencia Tributaria como a Zona Única Europea de Pagamentos Domiciliados (Domiciliacións SEPA), a autocorrección de erros nas declaracións do IRPF, o Servizo de información e asistencia multicanle dirixido especificamente aos non residentes, a simplificación das comunicacións cos contribuíntes, os enfoques preventivos no cumprimento ou a Comisión Consultiva de Ética

Por último, resaltar que, como parte do plan de formación continua da Axencia Tributaria, ofrecéronse varios cursos de fiscalidade e estándares internacionais preparados polo Programa de Relacións Globais da OCDE, que contaron coa participación de 281 funcionarios da Axencia.

A Organización Intra-Europea de Administracións Tributarias (IOTA)

En 2024, a IOTA celebrou 22 eventos, algúns conxuntamente coa OCDE e con TAXUD, 10 deles integramente en liña, 3 exclusivamente presenciais e 9 en formato híbrido. Como resultado, máis de 200 funcionarios beneficiáronse das actividades da IOTA .

A Axencia Tributaria tivo unha participación activa no programa de traballo da IOTA, difundindo as súas boas prácticas en materia de planificación, recadación, organización da oficina de grandes empresas, ou control dos influencers , entre outras. Tamén se tivo unha participación relevante na Asemblea Xeral e na Conferencia Anual, presentando a ferramenta de análise preditivo para mellorar o cumprimento no IRPF, e os proxectos de sistema informático de facturación e factura electrónica, respectivamente.

O Centro Interamericano de Administracións Tributarias (CIAT)

A 58ª Asemblea Xeral do CIAT de 2024 celebrouse en abril no Brasil, baixo o lema “Mecanismos de prevención e resolución de conflitos e promoción do cumprimento voluntario”. Nela a delegación española, encabezada pola directora Xeral, tivo un importante papel, realizando presentacións sobre “Cumprimento cooperativo”, “Novo modelo de información e asistencia” e “A publicación de criterios como elemento de redución da litixiosidade tributaria”.

En outubro, celebrouse a Conferencia Técnica do CIAT en Perú cuxo tema central foi “Mellores prácticas para reducir a evasión fiscal no marco da fiscalidade internacional”, cunha participación activa da delegación española, realizando unha presentación sobre “Publicación de casos elusivos: Experiencia española”.

No marco dos traballos do Comité de Ética do CIAT, presidido polo Servizo de Auditoría Interna da Axencia Tributaria, realizouse unha proba piloto da Guía de Autoavaliación para as Administracións Tributarias. A devandita proba levouse a cabo en colaboración co Enderezo Nacional de Ingresos Tributarios do Paraguai e nela participaron funcionarios da Axencia Tributaria.

A Organización Mundial de Aduanas (OMA)

A OMA é a única organización internacional con competencia en cuestións aduaneiras, á que pertencen máis de 180 nacións que globalmente xestionan o 98 % do comercio mundial. España participou en 43 reunións dos seus órganos de goberno, comités preparatorios e grupos de traballo. Así mesmo, España participou en diversas actividades relacionadas con asistencia técnica internacional.

Convenio multilateral sobre cooperación e asistencia mutua entre os enderezos nacionais de aduanas de América latina, España e Portugal (COMALEP)

O Convenio, subscrito en México o 11 de setembro de 1981 e posteriormente modificado polo Protocolo aprobado en Cancún (Quintana Roo), México, o 29 de outubro de 1999, constitúe un instrumento para fortalecer a asistencia mutua na loita contra a fraude e a cooperación, así como o incremento e desenvolvemento do comercio entre as Partes.

O Consello de directores Nacionais de Aduanas, órgano colexiado encargado do enderezo e administración do mesmo reúnese unha vez ao ano. En 2024 a reunión de directores tivo lugar en Valencia, os días 25 e 26 setembro, precedida por unha reunión preparatoria.

O Comité Executivo desta organización, de que España é membro, reuniuse tamén en 2024

Ademais, dentro deste foro, celebráronse dúas sesións de traballo, de quince días de duración cada unha, do Comité Iberoamericano de Nomenclatura, CIN, que traballa sobre as versións en español de documentos auxiliares do Sistema Harmonizado, en coordinación coa Organización Mundial de Aduanas.

Caribbean Customs Law Enforecement Council (CCLEC) (en español, Consello do Caribe para a Aplicación das Leis Aduaneiras (CCALA))

Organismo creado a principios dos anos 70 como unha asociación informal das administracións aduaneiras do Caribe, cuxa sede se encontra en Santa Lucía e en que participan 37 países, ademais de España.

O CCLEC foi creado inicialmente como un marco informal para o intercambio de información centrada na loita contra o tráfico ilícito de drogas, pero foi evolucionando para cubrir tamén a asistencia mutua e a cooperación en sentido máis amplo, aínda que, sobre a base dun Memorandum de Entendemento.

Ademais, a Axencia Tributaria realiza as seguintes actividades de cooperación con outras Administracións tributarias:

  • Asistencias técnicas

    Na actividade internacional da Axencia Tributaria teñen unha gran importancia as asistencias técnicas a outros países prestados polos nosos expertos.

    No ámbito fiscal, desenvolvéronse as seguintes asistencias técnicas bilaterais a outros países prestados polos nosos expertos:

    • Colombia, Enderezo de Impostos e Aduanas Nacionais (DIAN). Coa colaboración do CIAT, iniciouse unha asistencia de longa duración á DIAN en materia de prezos de transferencia e outras materias de fiscalidade internacional. Está previsto que a súa duración se estenda ata o ano 2025.

    • Panamá, Dirección Xeral de Ingresos (DGI). Co obxecto de formación e elaboración de entregables sobre o Modelo de Cidadanía Fiscal e un Roteiro para a implantación de accións, levouse a cabo a asistencia nesta materia durante o 2024, contando coa colaboración do CIAT.

    • Asistencias de curta duración a Honduras, Servizo de Administración de Rendas (SAR), en materia de recursos humanos, a Perú, Surperintendencia Nacional de Aduanas e Administración Tributaria (SUNAT) en relación con ferramentas informáticas de xestión tributaria, coa Dirección Xeral de Impostos Internos (DGII) da República Dominicana, realizouse un encontro virtual sobre tecnoloxía e seguridade da información, e coa Receita Federal do Brasil en materia de acordos previos de valoración.

    Ademais, no marco das asistencias técnicas da IOTA entre pares, realizouse unha visita a Grecia para apoiarlles na creación dun Enderezo de Servizos e mantivose unha primeira reunión en liña para iniciar unha asistencia a Polonia en materia de organización da Unidade de Intercambio de Información Internacional (a desenvolver en 2025).

    Por outra banda, no ámbito de Aduanas e Impostos Especiais 2024 realizáronse 9 asistencias técnicas, prestadas todas de forma presencial, co seguinte detalle:

    • tiveron como obxectivo o establecemento ou modernización dun laboratorio de Aduanas. Realizáronse no marco da OMA e os países beneficiarios foron en todos os casos países africanos, en concreto: Tunisia, Uganda, Nixeria e Ghana.

    • 2 estiveron referidas ao sistema harmonizado ou TARIC, tamén baixo a protección da OMA e en países africanos: Namibia e a Costa do Marfil.

    • 1 enmarcada no Proxecto INAMA da OMA , sobre o comercio ilegal de vida silvestre, realizada en Perú.

    • 1 en materia de IVE e comercio internacional, desenvolvida en México a petición da OCDE.

    • 1, da Comisión Europea, dedicada ao comercio de armas, celebrada en Perú e o Ecuador.

  • Consultas técnicas

    Dentro da actividade internacional da Axencia Tributaria, tamén temos que destacar a cooperación con outras Administracións tributarias a través da contestación por escrito de consultas técnicas. No ano 2024, deuse contestación escrita a 78 consultas distribuídas da seguinte maneira: 43 consultas técnicas de países europeos canalizadas a través da Organización Intra-Europea de Administracións Tributarias, 3 consultas a través da Red Joint International Taxforce on Shared Intelligence and Collaboration (JITSIC), 8 consultas do Centro Interamericano de Administracións Tributarias (CIAT) e 24 procedentes de diversas administracións tributarias.

  • Acordos internacionais

    O 18 de setembro asinouse un Memorando de Entendemento co Banco Interamericano de Desenvolvemento coa finalidade de promover programas e proxectos de cooperación que contribúan á mellora dos sistemas tributarios e aduaneiros nos países de América Latina e o Caribe. O 28 de outubro asinouse un Acordo de asistencia mutua e cooperación en materia aduaneira coa India, negociado polo Departamento de Aduanas e II. EE., no marco das súas competencias.