A Sala Primera do Tribunal Supremo ditou recentemente a Sentenza 1485/2025, do 24 de outubro, que resolve un asunto cuxa transcendencia vai moito máis alá do seu obxecto concreto: a discutida inclusión das recargas de constrinximento como créditos contra a masa cando o crédito tributario correspondente xérase durante o concurso. A resolución achega claridade, coherencia e un criterio unificado nunha materia que nos últimos anos experimentara interpretacións diverxentes en xulgados e audiencias provinciais.

A cuestión xurdiu cando a Axencia Tributaria reclamou o recoñecemento e pagamento dun crédito contra a masa comprendendo principal, xuros de mora e recargas. A administración concursal aceptou parcialmente a débeda, pero rexeitou a recarga amparandose na doutrina que prohibe iniciar constrinximentos administrativos tras a apertura da liquidación. Os órganos xurisdicionais de instancia e apelación compartiron esta formulación e entenderon que, se non pode iniciarse o procedemento de constrinximento, tampouco cabe recoñecer a recarga que a el asóciase.

Porén, esta lectura —aparentemente lóxica— resultaba conceptualmente errónea. A confusión entre o plano procedimental (a imposibilidade de executar) e o plano substantivo (o réxime xurídico dos créditos contra a masa) xerou un desenfoque que o Tribunal Supremo corrixe con precisión.

Unha doutrina que debía matizarse.

Para comprender a decisión do Tribunal, convén lembrar brevemente a liña xurisprudencial previa. As SSTS 711/2014 e 227/2017 deixaran claro que, aberta a liquidación, non procede iniciar nin continuar a vía de constrinximento respecto de bens integrados na masa activa. A execución concursal é universal e absorbe calquera intento de execución separada, agás en supostos moi taxados.

Este criterio —non discutido— fora interpretado por algúns tribunais como impedimento absoluto para a devindicación de recargas sobre créditos contra a masa. Entendeuse que, se o constrinximento está vedado, todo o que o acompaña tamén queda suspendido. Non obstante, esta conclusión non tiña verdadeiro apoio normativo. A doutrina administrativa e tributaria da AEAT, así como diversas resolucións internas, xa advertiran de que a recarga non é un acto de execución, senón unha consecuencia legal asociada ao non-pagamento en prazo dun crédito tributario, independentemente de como se articule posteriormente o seu cobramento.

Ademais, a xurisprudencia da propia Sala Primera xa recoñecera, na STS 237/2013, que os créditos posteriores á declaración de concurso —incluído intereses e recargas— son plenamente esixibles dentro do concurso e gozan da consideración de créditos contra a masa. Esta doutrina, reiterada tamén en pronunciamentos recentes, deixaba claro que o concurso non desactiva o réxime legal do crédito público xurdido con posterioridade.

O Supremo conecta as pezas. Unha cousa non exclúe a outra.

A sentenza de 2025 realiza unha operación de harmonización doutrinal especialmente valiosa. Recoñece, si, que non pode iniciarse o procedemento de constrinximento unha vez aberta a liquidación —doutrina xa asentada pola Sala Primera —; pero a seguir aclara que esta prohibición non interfire en absoluto co nacemento e devindicación da recarga, porque a recarga se devindica por ministerio da lei, non esixe a existencia dun constrinximento nin a súa tramitación e forma parte do propio crédito contra a masa cando este nace durante o concurso.

Ao separar nitidamente ambos os dous planos, o Tribunal pon orde onde antes había confusión. A prohibición de constrinximento ten unha finalidade estritamente protectora da masa activa, pero non pretende —nin podería pretender— alterar o estatuto xurídico do crédito tributario, que segue rexendose polas regras xerais da Lei Xeral Tributaria.

De feito, a Sala subliña un elemento esencial; a AEAT actuou conforme ao réxime concursal, sen executar nin trabar embargos, senón acudindo ao xulgado do concurso para solicitar o recoñecemento do crédito. A conduta foi, polo tanto, irreprochable desde a óptica do principio de universalidade. A recarga, non sendo un acto de execución, é plenamente esixible.

O núcleo da ratio decidendi pode resumirse na seguinte afirmación categórica da sentenza:

“A prohibición de iniciar a vía de constrinximento administrativa para reclamar un crédito tributario concursal ou contra a masa, desde a apertura do concurso (agás aprobación de convenio e durante a fase de cumprimento), non impide que os créditos tributarios contra a masa xerados despois da declaración de concurso xeren xuros de mora e recargas, que tamén teñen a consideración de créditos contra a masa”.

Con esta doutrina, a Sala Primera restablece a coherencia interna do sistema.

Efecto desta Sentenza e relevancia práctica: o recoñecemento íntegro do crédito.

A consecuencia natural deste razoamento é a estimación do recurso de casación e, con el, do recurso de apelación: o Tribunal Supremo declara procedente o recoñecemento da recarga dentro do crédito contra a masa e condena ao seu pagamento. É unha resolución limpa, sen estridencias e cunha evidente vocación de unificación doutrinal.

As implicacións da sentenza son inmediatas e profundas para todos os operadores do sistema.

Para a AEAT, supón un reforzo decisivo da seguridade xurídica. Nun contexto de actividade concursal crecente —especialmente tras a entrada en vigor da Lei 16/2022 e a explosión de concursos de persoas físicas que reflicten as nosas estatísticas internas— é fundamental que o réxime do crédito público non dependa de interpretacións illadas ou restritivas de xulgados concretos. Con esta sentenza, consolídase un marco uniforme. Todo crédito tributario xerado durante o concurso devindica intereses e recargas, e ambos os dous son créditos contra a masa.

Para as administracións concursais, a sentenza esixe revisar criterios internos que conduciran, nalgúns casos, a rexeitar recargas apoiandose exclusivamente na doutrina da prohibición de constrinximentos. O Tribunal Supremo aclara que esa lectura era incorrecta e que as recargas deben ser incorporados á relación de créditos contra a masa con naturalidade, igual que os xuros de mora.

E para os concursados —tanto persoas físicas como xurídicas— a sentenza ten un valor pedagóxico claro. O crédito público xurdido tras a declaración de concurso mantén intacta a súa estrutura legal, e o cumprimento dos prazos é esixible baixo as mesmas consecuencias que en situación de normalidade. O concurso non é un paréntese onde se neutralicen os efectos legais do non-pagamento.

En definitiva, estamos ante unha sentenza que achega serenidade ao sistema. A resolución da Sala Primera realiza, en definitiva, un exercicio de técnica xurídica elegante e necesario. Nun momento de crecente complexidade do sistema concursal, cun volume de concursos á alza e unha diversidade crecente de operadores, era imprescindible reafirmar un criterio uniforme que garantise previsibilidade e seguridade a todos os intervenientes.

A sentenza non crea unha regra nova. Simplemente lembra, con claridade, cal foi desde sempre a estrutura xurídica correcta. E faio coa serenidade propia das decisións que están chamadas a permanecer.