A globalización das economías e o aumento das operacións transfronteirizas supuxo un gran reto ao que se tiveron que enfrontar as Administracións tributarias. Os últimos anos foron claves no referente ao incremento na transparencia da información internacional e á consolidación de todos os intercambios de información impulsados na Unión Europea e no ámbito da OCDE.

Froito do consenso na comunidade internacional e dunha decidida vontade política, puxeron en márchase varias iniciativas no ámbito do intercambio internacional de información tributaria, que xa están dando como resultado que as Administracións tributarias poidan dispor dunha ampla cantidade de datos trasfronterizos. Desta forma, o intercambio internacional de información fiscal consolidouse como unha ferramenta fundamental para a aplicación eficaz dos sistemas tributarios.

En efecto, na última década asistimos á modificación de varios Convenios e Acordos internacionais, así como á adopción doutros novos instrumentos, que permitiron que o intercambio internacional de información sexa cada vez máis amplo no referente aos países e xurisdicións incluídas e no referente ás categorías e natureza da información intercambiada. Así mesmo, resultou de gran relevancia nesta evolución a potenciación dos intercambios automáticos de intercambio de información.

En primeiro lugar, cabe citar a rápida expansión das relacións internacionais de intercambio fiscal ao abeiro do Convenio de Asistencia Administrativa Mutua en Materia Fiscal da OCDE e do Consello de Europa (MAC) emendado polo Protocolo de 2010, que entrou en vigor o 1 de xuño de 2011. A gran virtualidade deste Convenio é o seu enfoque multilateral, que permitiu que se establezan relacións de cooperación e intercambio de información entre os 144 territorios que o asinaron ata agora, sen necesidade de ter que subscribir instrumentos bilaterais en que se prevexa o intercambio de información. Ademais, o Convenio proporciona formas máis amplas de cooperación fiscal e un intercambio de información máis extenso, garantindo a aplicación uniforme do estándar internacional de intercambio de información co obxecto de combater a elusión e a evasión fiscal.

No ámbito da Unión Europea, ademais do intercambio de información recollida no ámbito do IVE, establecido no Regulamento 904/2010, cabe citar a consolidación dos intercambios automáticos entre os Estados Membros, que permiten que España reciba información sobre distintas categorías de rendas obtidas no estranxeiro por contribuíntes residentes en España. Así, a Axencia Tributaria vén recibindo de forma automática, en virtude da Directiva 2011/16/UE do Consello, do 15 de febreiro de 2011, relativa á cooperación administrativa no ámbito da fiscalidade directa (coñecida como DAC1) a información sobre pensións, os rendementos do traballo dependente, os honorarios de director e propiedade de inmobles e rendementos inmobiliarios obtidas nos Estados Membros. Canda iso, hai que indicar que a Axencia Tributaria xa viña recibindo información sobre rendas e bens mantidos naqueles países cos que España asinara Convenios para evitar a dobre imposición en que estivese previsto o intercambio automático de rendas.

España subscribiu o Protocolo de emenda ao MAC o 11 de marzo de 2011, cuxa entrada en vigor produciuse o 1 de xaneiro de 2013, e deste xeito, estableceu as máis amplas relacións de intercambio con todos os territorios asinantes do Convenio. Ao abeiro do mesmo, así como da rede de Tratados bilaterais e das Directivas de cooperación da UE, a AEAT vén recibindo un volume cada vez maior de información con relevancia fiscal en relación con bens, dereitos e rendas que se encontran localizados ou foron obtidos no estranxeiro.

Posteriormente, estableceuse un novo estándar de intercambio de información, o intercambio automático de contas financeiras, máis coñecido, como o Estándar Común de Informe ou polas súas siglas en inglés, Common Reporting Estándar (CRS ), cuxo antecedente inmediato foi o Acordo entre o Reino de España e os Estados Unidos de América para a mellora do cumprimento fiscal internacional coa implantación da Foreign Account Tax Compliance Act - FATCA (Lei de cumprimento tributario de contas estranxeiras). Ao abeiro deste último, España efectuou o primeiro intercambio automático de contas financeiras en setembro de 2015 con Estados Unidos (FATCA).

Para a implantación do CRS , España asinou o Acordo Multilateral entre Autoridades Competentes sobre intercambio automático de información de contas financeiras, en Berlín o 29 de outubro de 2014 (CRS). No ámbito da Unión Europea, aprobouse a Directiva 2014/107/UE do Consello, do 9 de decembro de 2014 (coñecida como DAC 2) para incorporar o estándar de intercambio automático á Directiva de Cooperación da UE.

Hai que sinalar que España foi pioneira no intercambio automático de contas financeiras (CRS) desenvolvido pola OCDE e impulsado polo Foro Global de Transparencia e Intercambio de Información (de que actualmente forman parte 164 xurisdicións). Desta forma, a finais de setembro de 2017, España participou no intercambio automático de contas financeiras coas 49 xurisdicións inicialmente comprometidas. En setembro de 2018, xa foron 100 os participantes neste intercambio e, no último intercambio que tivo lugar, durante o pasado mes de setembro de 2021, foron 108 os países e xurisdicións comprometidas a intercambiar información sobre contas financeiras.

Así mesmo, é de destacar que na lista dos países e xurisdicións participantes no mencionado Acordo Multilateral CRS e que, polo tanto, intercambian con outros países información sobre contas financeiras, encontrámosnos cos principais centros financeiros internacionais. Isto é unha mostra do gran cambio operado no panorama do intercambio fiscal internacional. Xurisdicións en que anos atrás o segredo bancario era unha realidade están xa intercambiando as contas financeiras cos países de residencia dos seus titulares e de forma automática, é dicir, sen que teña que existir unha investigación previa no país de residencia.

Ao abeiro destes instrumentos xurídicos, a Axencia Tributaria recibe información financeira relativa á titularidade, saldos, dividendos, intereses, amortizacións e outras rendas do capital obtido en calquera dos 107 países e xurisdicións estranxeiras por contribuíntes residentes en territorio español. Todo este fluxo de información internacional que anualmente recibe a Axencia Tributaria incorpórase as bases de datos e, canda o resto de información nacional, permite a comprobación do correcto cumprimento das obrigas dos contribuíntes garantindo a aplicación efectiva do noso sistema tributario.

En definitiva, a consolidación do intercambio de información de contas financeiras canda o intercambio máis amplo que ten lugar no ámbito da Unión Europea permite lograr avances importantes tanto nos labores de prevención dos incumprimentos futuros, fomentando o cumprimento voluntario, como na loita contra a fraude fiscal.