A utilización de efectivo é necesaria en calquera economía e fundamental para as pequenas transaccións. Non obstante, o emprego de efectivo para o pagamento de contías importantes non adoita estar xustificado. Nestes casos, razóns de comodidade e, por suposto, de seguridade fan máis apropiada a utilización doutros medios de pagamento como transferencias, cheques, tarxetas de crédito ou débito, etc. Nestas transaccións de elevado importe pódese utilizar o efectivo non por motivos de eficiencia, senón por tratarse dun medio de pagamento opaco e que non deixa rastro. A utilización de efectivo nas devanditas transaccións é un mecanismo de sobra coñecido, tanto a nivel interno como internacional, para o branqueo de capitais e para evitar a correcta tributación das rendas obtidas na imposición directa e do   IVE reportado na indirecta.

No que atinxe, exclusivamente, ao cumprimento das obrigas tributarias, a principal "vantaxe" de cobrar en metálico as operacións efectuadas radica na dificultade das autoridades fiscais para coñecer da existencia e importe das devanditas operacións. Nalgúns casos, o interese do pagamento en metálico é compartido tamén polo adquirente do ben ou servizo tendo en conta que ao obter unha "opacidade" fiscal na operación evita ter que pagar o IVE, polo tanto, é un medio que permite conseguir prezos máis baratos ou, incluso, permítelle empregar o diñeiro que obtivo de actividades ou operacións tamén ocultadas á Administración fiscal.

Dada a relación existente entre a utilización de efectivo e a fraude fiscal, a regulación do devandito uso para o pagamento de determinadas operacións suscitou o interese das autoridades a nivel europeo. Neste sentido, os países foron adoptando diferentes solucións. Algúns países non establecen limitacións nin condicións á utilización de efectivo, mentres que outros países prohiben os pagamentos en efectivo en función do importe da contraprestación e / ou polo tipo de operación efectuada. Ademais, outro grupo de países establecen obrigas de información específica relacionadas coa utilización de efectivo nas operacións.

No referente a España, como medida financeira e fiscal para dificultar o uso do efectivo que persegue a opacidade tanto por motivos de branqueo de capitais como de evasión fiscal, incorporouse á normativa interna a limitación aos pagamentos en efectivo respecto de determinadas operacións económicas.

Neste sentido, o artigo 7 da Lei 7/2012, do 29 de outubro, de modificación da normativa tributaria e orzamentaria e de adecuación da normativa financeira para a intensificación das actuacións de prevención e loita contra a fraude, estableceu limitacións aos pagamentos en efectivo. En concreto, a devandita norma prescribía que non podían pagarse en efectivo as operacións de importe igual ou superior a 2.500 euros (se a pagadora era un particular non residente, o límite era de 15.000 euros) cando algunha das partes intervenientes actúe en calidade de empresario ou profesional. Polo tanto, o pagamento entre particulares non está suxeito a esta limitación, tendo en conta que polo menos unha das partes debe ser empresario ou profesional. A limitación tampouco resulta aplicable aos pagamentos e ingresos realizados en entidades de crédito.

Recentemente a Lei 11/2021, do 9 de xullo, de medidas de prevención e loita contra a fraude fiscal, de transposición da Directiva (UE) 2016/1164, do Consello, do 12 de xullo de 2016, pola que se establecen normas contra as prácticas de evasión fiscal que inciden directamente no funcionamento do mercado interior, de modificación de diversas normas tributarias e en materia de regulación do xogo, modificou o citado artigo 7 da Lei 7/2012. Desde o punto de vista substantivo, diminuíu o límite xeral de pagamentos en efectivo de 2.500 a 1.000 euros e, no caso das persoas físicas particulares con domicilio fiscal fóra de España, de 15.000 a 10.000 euros.

Ligado a esta limitación estableceuse un réxime sancionador, fixandose as regras básicas do procedemento sancionador e da competencia para a súa tramitación. O procedemento sancionador polos incumprimentos das limitacións aos pagamentos en efectivo regúlase pola normativa administrativa sancionadora común, en vez de pola normativa tributaria, xa que non trátase dun incumprimento tributario, senón financeiro, aínda que debe terse en conta que ten unhas implicacións tributarias claras. Por iso, establécese que a competencia para a tramitación e resolución do procedemento sancionador polos incumprimentos das limitacións aos pagamentos en efectivo corresponde en todo o territorio español (incluído o País Vasco e Navarra) á Axencia Tributaria.