Usufruto e desmembramento da propiedade: concepto e definicións

Propiedade plena : Artigo 348 do Código Civil: "A propiedade é o dereito de gozar e dispor dunha cousa, sen máis limitacións que as establecidas nas leis ”.

Desmembramento do dominio : O desmembramento do pleno dominio (a propiedade) comporta a separación das facultades que integran o dereito de propiedade mediante a constitución de dereitos reais de gozo sobre o ben (dereito de usufruto, dereitos de uso e cuarto e servidumes) e o dereito de núa propiedade.

Usufruto : O dereito de usufruto concede a facultade de uso, gozo e aproveitamento de bens alleos sen alterar a súa forma nin a súa substancia (artigos 467 a 522 Código Civil).

Núa propiedade : A núa propiedade constitúe o dereito a gozar plenamente da propiedade do ben cando se extinga o usufruto. Mentres perdure o usufruto o nó propietario unicamente ten a facultade de disposición sobre o ben pero non o uso, gozo e aproveitamento do mesmo.

• O propietario resérvase a núa propiedade e constitúe a favor dun terceiro un dereito de usufruto : a persoa a favor da que se constitúe o usufruto como beneficiario debe tributar por ITP ou ISD (en función de que a constitución do usufruto ao seu favor fose a título oneroso ou lucrativo). O propietario obtén no IRPF pola constitución do usufruto rendementos de capital inmobiliaria.

• O propietario transmite a núa propiedade e resérvase o usufruto : O adquirente da núa propiedade debe tributar pola transmisión por ITP ou ISD (en función do carácter oneroso ou gratuíto da transmisión) e o propietario está suxeito no IRPF pola ganancia ou perda patrimonial xerada pola devandita transmisión. Porén, non se produce tributación nin feito impoñible algún polo dereito de usufruto que permanece en poder do seu propietario.

• O propietario constitúe o usufruto e transmite a núa propiedade a diferentes persoas : Cada un dos adquirentes deben tributar por ITP ou ISD (en función do carácter oneroso ou gratuíto) pola constitución de usufruto, e pola transmisión da núa propiedade. O propietario, agás nos casos de sucesión mortis causa, obtén no IRPF pola constitución do usufruto rendementos de capital inmobiliaria e pola transmisión da núa propiedade no IRPF unha ganancia ou perda patrimonial.

Valoración dos dereitos de usufruto (Artigos 49 e 51 Regulamento do ISD e artigos 10 texto refundido da Lei do ITPAJD)

• Usufruto temporal : Se reputará proporcional ao valor total dos bens sobre que recaia, en razón dun 2 por 100 por cada período dun ano, sen exceder do 70 por 100. Non se computarán as fraccións de tempo inferiores ao ano, aínda que o usufruto por tempo inferior a un ano computarase no 2 por 100 do valor dos bens.

• Usufruto vitalicio : Estimarase que o valor é igual o 70 por 100 do valor total dos bens cando o usufrutuario conte menos de vinte anos, minorandose a porcentaxe na proporción dun 1 por 100 por cada ano máis, co límite mínimo do 10 por 100. (Regra práctica para o cálculo do usufruto: restar ao número 89 a idade do usufrutuario. O resultado desta operación dános a porcentaxe do valor do usufruto: [(89 - idade do usufrutuario) / 100]).

• Outros tipos de usufruto :

  • Usufrutos vitalicios que pola súa parte son temporais (Artigo 49.c) Regulamento do ISD)

  • Usufruto en favor de persoa xurídica (Artigo 49.d) Regulamento do ISD)

  • Usufruto con condición resolutoria distinta da vida do usufrutuario (Artigo 51.7 Regulamento do ISD)

  • Usufruto sucesivo (Artigo 51.5 Regulamento do ISD)

  • Usufruto constituído en favor de cónxuxes (Artigo 51.5 Regulamento do ISD)

O valor da núa propiedade computarase pola diferenza entre o valor do usufruto e o valor total dos bens.