Os impostos reportados e os ingresos tributarios

Os impostos reportados en 2019 medraron un 4,5%, tanto no total (Cadro 1.4) como nas principais figuras (Cadro 1.3). Esta taxa supón unha desaceleración con respecto a 2018 consecuencia, como se analizou, da ralentización no crecemento das bases. Os ingresos tributarios medraron tan só un 2%. A diferenza, que no Gráfico 1.17 que acompaña esta parte reflíctese no paso de devindicación a caixa, prodúcese, fundamentalmente, pola existencia de devolucións extraordinarias por un importe superior aos 2.300 millóns, devolucións que se realizaron en 2019, pero que eran alleas á evolución de bases e impostos.

O IRPF reportado medrou en 2019 un 6,1%, un punto menos (5,1 %) sen a cota diferencial nin as deducións familiares (Cadro 2.1). O aumento é superior ao da base impoñible polo crecemento do tipo que, como se viu, débese ao crecemento de rendas non suxeitas a retención.

As retencións sobre as rendas do traballo, que son o principal compoñente do imposto, medraron un 5,4%, 1,2 puntos menos que en 2018. As retencións procedentes dos salarios aumentaron un 5,1%, en tanto que as ligadas ás pensións fixérono un 7% (Cadro 2.3). A desaceleración na parte salarial foi máis intensa que no conxunto (en 2018 as retencións medraron ao 6,6 %) pola evolución no sector privado e, en concreto, polo menor ritmo na creación de emprego. Nos salarios públicos e nas pensións, en cambio, o crecemento foi maior que en 2018. No primeiro caso as retencións beneficiáronse tanto das subidas salariais coma do aumento dos tipos medios que comportou esa subida, resultando un incremento do imposto reportado do 7,6 %fronte ao 5% do ano anterior. No segundo a situación foi moi parecida á de 2018 (con subidas similares na pensión media e no tipo efectivo), aínda que o crecemento final foi lixeiramente superior (en 2018 as retencións medraron un 6,5 %).

En 2019 os ingresos por IRPF ascenderon a 86.892 millóns, un 4,9% por riba do recadado en 2018. O escaso crecemento dos ingresos con respecto ao IRPF reportado débese á realización das devolucións que xerou a sentenza 1462/2018 do Tribunal Supremo, do 3 de outubro de 2018, ao declarar exentas do imposto as rendas percibidas en concepto de prestación por maternidade e paternidade. A sentenza supuxo a devolución do imposto pago por estas rendas nos exercicios non prescritos. As devolucións correspondentes aos exercicios 2014-2017 comezaron a pagarse en decembro de 2018 e continuaron ao longo de 2019, aínda que nada tivesen que ver coas rendas xeradas e o imposto reportado neses dous anos. Se se suma o importe devolto en 2019 (1.046 millóns; Cadro 1.5) aos ingresos, o crecemento destes fose do 6,1 %, o mesmo aumento que se estima para o IRPF reportado.

O Imposto sobre Sociedades reportadas medrou un 0,8% en 2019 (Cadro 3.1). Sen ter en conta a cota diferencial prevista para 2019 (que se coñecerá na segunda metade deste ano) o imposto diminuíu un 5,2%. A diferenza entre unha e outra medida débese á evolución dos pagamentos fraccionados, principal compoñente do imposto, que caeron un 6,7%, descenso cuxa causa se encontra no elevado importe que tiveron estes pagamentos en 2018 grazas ao comportamento dos cinco grandes grupos citados ao falar das bases.

Os ingresos polo Imposto sobre Sociedades acadaron a cifra de 23.733 millóns, un 4,4% menos que en 2018. Do mesmo xeito que aconteceu no IRPF, en 2019 realizáronse devolucións extraordinarias, neste caso por un importe superior aos 1.200 millóns (Cadro 1.5), derivado ben de sentenzas, ben de diferentes aboamentos por conversión de activos por imposto diferido (os coñecidos como DTA), e, polo tanto, sen ningún vínculo cos determinantes do imposto en 2019. Sen elas, a recadación aumentaría un 0,4%, cifra máis coherente coa devindicación.

Ademais destas devolucións extraordinarias, os ingresos de caixa en 2019 caracterizáronse pola diminución dos pagamentos fraccionados xa mencionada e por dous elementos que compensan esta caída: os bos resultados da cota positiva da declaración anual (correspondente a 2018 e que medrou un 10 %) e polo menor importe das devolucións realizadas (544 millóns menos,-6 %).

En 2019 o IVE reportado medrou o mesmo que o gasto suxeito, un 3,4% (Cadro 4.1). Como se viu, as modificacións normativas foron mínimas e o seu impacto no tipo medio insignificante.

Os ingresos de caixa no IVE ascenderon a 71.538 millóns, un 1,9% máis que en 2018 (Cadro 4.2). O IVE bruto medrou un 3,6%, pero o seu impacto sobre o total de ingresos netos viuse limitado polo aumento das devolucións realizadas (8,2 %), que se explica polos fortes incrementos que tiveron as solicitudes mensuais nos primeiros meses do ano e polo maior ritmo de realización con respecto ao ano pasado.

Os Impostos Especiais reportados medraron un 5,5% en 2019 (1,9% en 2018; Cadro 5.1), pero todo o incremento foi consecuencia da integración da antiga tarifa autonómica na tarifa especial do Imposto sobre Hidrocarburos. Sen este cambio na forma de ingresar esta parte do imposto e eliminando tamén o impacto do RDL 15/2018 (que declarou exento o consumo de gas natural, gasóleo e fuel óleo utilizado na produción de enerxía eléctrica), os impostos reportados por Impostos Especiais diminuirían un 1%. O Imposto sobre Hidrocarburos medrou un 12,5% (Cadro 5.5), pero sen cambios normativos nin de xestión medraría apenas un 0,3%. Xa se comentou o magro crecemento dos principais consumos (gasolinas e gasóleos), pero a iso hai que unir a caída nos consumos de gas natural (ademais do impacto xa comentado do RDL 15/2018). O Imposto sobre Labores do Tabaco reportado caeu un 1,4% fronte ao aumento do 2,4 %en 2018 (Cadro 5.6). Os consumos totais diminuíron un 1% (os cigarros, o principal consumo, fixérono máis, pero o descenso foi contrarrestado parcialmente polo aumento do resto dos labores). Os ingresos reportados polo Imposto sobre a Electricidade mantivéronse practicamente estables con respecto a 2018 (+0,1%; Cadro 5.7), grazas ás menores reducións aos grandes consumidores que compensaron o descenso do consumo e o moderado incremento dos prezos. Nos impostos sobre o alcohol, os impostos reportados incrementáronse un 2%, con maior crecemento en Cervexa que en Alcohol e bebidas derivadas (Cadros 5.2 e 5.3). A nota máis negativa achegouna o Imposto sobre o Carbón que diminuíu en 2019 un 68% (Cadro 5.8). A causa inmediata foi a aplicación do RDL 15/2018 que, ao facer máis atractivo o uso do gas natural para a xeración de electricidade, impactou moi negativamente no consumo de carbón con esa fin. A medio e longo prazo a decisión dos grandes produtores de ir abandonando esta materia prima como fonte de enerxía provocará que os ingresos nesta figura acaben sendo testemuñais.

Os ingresos por Impostos Especiais eleváronse ata os 21.380 millóns, cun incremento do 4,1 %con respecto a 2018. Os ingresos sen ningún cambio normativo descenderían un 0,8%, taxa similar á rexistrada no imposto reportado.

Os outros impostos distintos das catro figuras tributarias principais analizadas contribuíron aos ingresos con 9.265 millóns, cifra que supuxo case un 10% menos que en 2018 (-1.019 millóns). O descenso explícase, fundamentalmente, por dous impostos: os impostos ambientais e o Imposto sobre a Renda de Non Residentes. No primeiro caso a maior parte do retroceso (-852 millóns) ten a súa orixe na supresión temporal do Imposto sobre o Valor da Produción da Enerxía Eléctrica en dous trimestres (cuarto trimestre de 2018 e primeiro de 2019), medida contemplada no RDL 15/2018; no segundo a caída debeuse aos altos ingresos que se contabilizaron en 2018 na declaración anual do imposto (Cadro 6.1). Tamén se rexistraron perdas nos Outros ingresos do Capítulo I de impostos directos (-161 millóns, na súa maioría pola existencia de devolucións extraordinarias no Imposto sobre Sucesións e Doazóns derivadas de sentenzas xudiciais), nos Outros ingresos do Capítulo III (-149 millóns) e no Imposto sobre Gases Fluorados de Efecto Invernadoiro (-29 millóns, case todos pola rebaixa de tipos que comezou en setembro de 2018). Pola contra, aumentaron os ingresos de forma significativa (50,1%, 341 millóns) nas Taxas (Cadro 6.6), grazas ao Canon polo aproveitamento de augas continentais para a produción de enerxía eléctrica (que tivera un baixo rendemento en 2018 a causa da seca de 2017; o canon liquídase ao ano seguinte) e as Taxas Radioeléctricas e de Telecomunicacións (a primeira por un ingreso extraordinario e as segundas polo atraso na realización das devolucións).