5. Os Impostos Especiais

Os Impostos Especiais foron os que, entre as grandes figuras, rexistraron un menor crecemento en 2022. Así, os ingresos por estes impostos aumentaron un 2,5% ata os 20.224 millóns de euros, aínda por debaixo (-5,4 %) dos niveis de 2019 a nivel agregado (Cadro 5.1 ). Non obstante, o comportamento foi dispar entre as distintas figuras. No Imposto sobre Hidrocarburos os ingresos aumentaron un 4,3%, pero non acadaron aínda os niveis de 2019, xa que, aínda que o consumo se segue recuperando, viuse lastrado polo forte incremento dos prezos. No caso do Imposto sobre Labores do Tabaco, en 2022 rompeuse a tendencia decrecente dos ingresos, rexistrandose un incremento do 9,3 %. Este cambio explícase por dous factores. Por un lado, aumentou o consumo, tanto dos cigarros (7,2 %) que superaron o nivel anterior á pandemia como do resto de labores (2,9 %) que afianzaron a súa tendencia crecente. Doutra banda, o prezo medio antes de impostos de ambas as dúas categorías incrementouse. O Imposto sobre a Electricidade rexistrou unha forte caída dos ingresos (-79 %) explicada polas sucesivas prórrogas durante todo o ano da baixada do tipo, en vigor desde mediados de setembro de 2021 e para o que estímase un impacto recadador de 1.705 millóns en 2022. Con este importe os ingresos acadarían o nivel máis alto de toda a serie impulsada pola intensa subida dos prezos da electricidade, e a pesar da caída do consumo. Os ingresos de todos os impostos sobre o alcohol aumentaron en 2022, impulsados por un maior consumo, superando todos eles os niveis previos á pandemia, e sendo especialmente intenso o incremento do Imposto sobre o Alcohol e Bebidas Derivadas (34,5 %).

En 2022 aumentaron os consumos de todos os produtos suxeitos a II.EE. (Cadro 5.1 ), a excepción da electricidade. Destacan os crecementos do consumo de alcohol (18,1 %), cigarros (7,2 %) e cervexa (6,1 %), superando todos eles os niveis anteriores á pandemia. No caso dos combustibles, aínda que o consumo de gasolinas e gasóleos medrou (1,5 %), o aumento foi máis suave polo forte incremento dos prezos e mantivose aínda por debaixo dos niveis de 2019. Pola súa banda, o consumo de electricidade reduciuse un 2%, arrastrado pola intensa subida dos prezos.

Durante 2022 continuou o incremento de prezos iniciado o ano anterior, sendo especialmente forte no caso dos produtos enerxéticos, e acadando, para todos os produtos suxeitos a II.EE, os niveis máis altos de toda a serie histórica. Así, o prezo medio de gasolinas e gasóleos medrou un 44,7% (un 67,8% antes de impostos; Cadro 9.1 ) impulsado polo prezo do barril de petróleo en euros que aumentou un 63,7%. Na electricidade o incremento antes de impostos foi do 52,9 %, aínda que o do prezo de venda ao público foi menor (39,2 %) grazas á rebaixa do tipo que se mantivo durante todo o exercicio (Cadro 5.7 ). Pola súa banda, os prezos medios das bebidas alcohólicas incrementáronse un 2,7% (4,1% antes de impostos, Cadro 5.2 ) e os da cervexa un 6,4% (6,8% antes de impostos, Cadro 5.3 ). No caso dos labores do tabaco, o prezo medio de venda ao público aumentou un 2,8% (4,6% antes de impostos, Cadro 9.2 ), rexistrando incrementos os prezos medios tanto dos paquetes (1,3% o prezo medio de venda ao público) como do resto de labores (7,9% o prezo medio de venda ao público). En consecuencia, o valor dos produtos suxeitos a II.EE. (antes do IVE) aumentou un 39,5%, consecuencia duns maiores consumos (agás de electricidade) e da intensa subida dos prezos (Cadros 1.3 e 5.1 ).

No referente aos tipos efectivos, o único cambio normativo en 2022 foi a drástica rebaixa do tipo no Imposto sobre a Electricidade que se prorrogou sucesivamente desde setembro de 2021 (do 5,11 %ao 0,5 %). O impacto estimado desta rebaixa en 2022 acada os 1.705 millóns de euros (Cadro 1.5 ). Pero, como se pode apreciar no Cadro 5.1, producíronse outras variacións nos tipos. Destaca o incremento nos últimos dous anos do tipo efectivo de gasolinas e gasóleos, debido a modificacións na composición do consumo dos distintos produtos, en concreto, por un maior uso de produtos gravados a tipos superiores.

Os Impostos Especiais reportados medraron un  1,5% en 2022 ata os 20.334 millóns de euros, aínda por debaixo a nivel agregado (-5,7 %) dos niveis de 2019 (Cadro 5.1 ). Todos, a excepción dos impostos sobre os Produtos Intermedios e sobre a Electricidade, aumentaron en liña coa recuperación dos consumos, e tamén fixéseo o Imposto sobre a Electricidade de non haberse prorrogado durante todo o ano 2022 a rebaixa do tipo. De feito, dos 1.226 millóns de menor importe reportado con respecto a 2019, 1.133 concéntranse no Imposto sobre a Electricidade. Tamén quedou por debaixo dos niveis de 2019 (359 millóns menos) o Imposto sobre Hidrocarburos, xa que a intensa subida dos prezos contivo o aumento do consumo.

O Imposto sobre Hidrocarburos reportados aumentou un 3,1%, acadando os 12.007 millóns de euros (Cadro 5.5 ), pero situandose aínda por debaixo do nivel de 2019 (-2,9 %), agás no caso das gasolinas para as que foi un 7,7% superior. Aínda que o consumo se segue recuperando, viuse retardado pola forte subida dos prezos que, como se mencionou anteriormente, acadaron máximos históricos. O incremento da recadación reportada foi o dobre que o dos consumos (1,5 %), polo incremento do tipo efectivo derivado dun maior uso de produtos gravados a tipos superiores. En efecto, os consumos de gasolinas e gasóleos aumentaron un 10%, (superando xa o nivel de consumo anterior á pandemia), e un 1,3% respectivamente, fronte á caída do consumo de gasóleo bonificado, do 6,4 %.

O Imposto sobre Labores do Tabaco reportado rexistrou un crecemento do 8,2 %ata os 6.692 millóns de euros (Cadro 5.6 ), superando xa a cifra de 2019. O incremento foi maior nos cigarros (8,3 %), cambiando a tendencia decrecente iniciada en 2019, que no resto de produtos (7,7 %). Este aumento do imposto reportado explícase por un incremento tanto do consumo (6% o total, 7,2% os paquetes e 2,9% o resto de produtos) como do prezo medio antes de impostos (4,6% o total, 2,7% os paquetes e 11,7% o resto de produtos).

O Imposto sobre a Electricidade reduciuse un 76,4% (Cadro 5.7 ), consecuencia da drástica baixada do tipo (do 5,11 %ao 0,5 %) que entrou en vigor a mediados de setembro de 2021 e que se prorrogou sucesivamente ao longo de todo o ano 2022. O consumo de electricidade rexistrou un descenso (-2 %), arrastrado polo forte crecemento dos prezos (52,9% antes de impostos).

O Imposto sobre o Alcohol e Bebidas Derivadas incrementouse un 17,8% en 2022 (Cadro 5.2 ), en liña co avance dos consumos, non só superando os niveis de 2019, senón rexistrando a maior recadación reportada desde 2007. Algo similar ocorre no Imposto sobre a Cervexa, que aumentou un 6,3% (Cadro 5.3 ), acadando un máximo histórico de recadación.

O Imposto sobre o Carbón rompeu a súa tendencia dos anos anteriores e aumentou un 65,8%, ata os 52 millóns, aínda que mantén un papel residual dentro do sistema, unha vez que se foi abandonando o seu uso na xeración de electricidade por parte dos maiores produtores.

A recadación por Impostos Especiais acadou os 20.224 millóns, rexistrando un crecemento do 2,5 %con respecto ás cifras de 2021, pero situandose aínda 1.156 millóns (un 5,4 %) por debaixo da recadación de 2019 (Cadro 5.1 ). O seu crecemento foi un punto superior ao do imposto reportado, sendo dous as razóns que o xustifican. Dunha parte, a mecánica recadadora, que afectou de distinta forma aos dous últimos anos. A caixa de 2021 recollía as últimas devindicacións do exercicio 2020, máis afectados pola crise, mentres que a caixa de 2022 saíu favorecida con respecto á devindicación anual. Doutra , os maiores ingresos recadados en 2022 vinculados aos adiamentos solicitados, destacando os casos dos Impostos sobre Hidrocarburos e sobre Alcohol e Bebidas derivadas. De feito, neste último caso a diferenza entre a caixa e a devindicación foi especialmente relevante, medrando a primeira un 34,5%, case o dobre que a devindicación, un 17,8%.