Artigo 31.1 da Constitución Española: "Todos contribuirán ao sostemento dos gastos públicos de acordo coa súa capacidade económica mediante un sistema tributario xusto inspirado nos principios de igualdade e progresividade que, en ningún caso, terá alcance confiscatorio".

Contribuír mediante os tributos ao sostemento dos gastos públicos podería ser simplemente un deber moral do cidadán; porén, a nosa Constitución no reproducido artigo 31.1 elévao á categoría de deber xurídico. Forma así parte do Estatuto do cidadán, composto por dereitos fundamentais, liberdades públicas, dereitos e deberes. O enunciado do Título I, ao que pertence o citado artigo, atribúe o carácter de fundamentais tanto aos dereitos coma aos deberes que nel recóllense.

A existencia de dereitos e deberes dos cidadáns fai necesaria a integración dos mesmos e a ponderación dos intereses en xogo cada vez que poida producirse un conflito entre uns e outros. Ningún dereito é superior e preeminente absolutamente, nin o é tampouco ningún dos deberes; a análise caso por caso e a ponderación na súa aplicación é o xuridicamente correcto. Nesta liña, diversos pronunciamentos tanto do   TC como do   TXUE confirman esta formulación:

Sentenza do   TC nº 110/1984, do 26 de novembro, FJ 3, ponderando o deber de contribuír e o dereito á intimidade dos cidadáns: "en que medida a Administración pode esixir os datos relativos á situación económica dun contribuínte? Non hai dúbida de que en principio pode facero. A simple existencia do sistema tributario e da actividade inspectora e comprobatoria que require a súa efectividade demóstrao. É claro tamén que este dereito ten un firme apoio constitucional no art. 31.1 da Norma fundamental, segundo o cal «todos contribuirán ao sostemento dos gastos públicos de acordo coa súa capacidade económica mediante un sistema tributario xusto inspirado nos principios de igualdade e progresividade que en ningún caso terá carácter confiscatorio». E parece inútil lembrar que no mundo actual a amplitude e a complexidade das funcións que asume o Estado fai que os gastos públicos sexan tan cuantiosos que o deber dunha achega equitativa para o seu sostemento resulta especialmente urxente. Doutra forma produciríase unha distribución inxusta na carga fiscal, xa que o que uns non paguen debendo pagar, terano que pagar outros con máis espírito cívico ou con menos posibilidades de defraudar. De aí a necesidade dunha actividade inspectora especialmente vixiante e eficaz, aínda que poida resultar ás veces incómoda e molesta."

Sentenza do   TC nº 76/1990 do 26 de abril, FJ 3: "Esta recepción constitucional do deber de contribuír ao sostemento dos gastos públicos segundo a capacidade económica de cada contribuínte configura un mandato que vincula tanto aos poderes públicos coma aos cidadáns e incide na natureza mesma da relación tributaria. Para os cidadáns este deber constitucional implica, máis alá da xenérica sometemento á Constitución e ao resto do ordenamento xurídico que o art. 9.1 da norma fundamental impón, unha situación de suxeición e de colaboración coa Administración tributaria en orde ao sostemento dos gastos públicos cuxo indiscutible e esencial interese público xustifica a imposición de limitacións legais ao exercicio dos dereitos individuais. Para os poderes públicos este deber constitucional comporta tamén esixencias e potestades específicas en orde á efectividade do seu cumprimento polos contribuíntes."

Sentenza do   TC nº 50/1995 do 23 de febreiro, FJ 6, ao ponderar o deber de contribuír e o dereito á inviolabilidade do domicilio: "Por outra banda, o interese xeral inherente á actividade inspectora da Facenda pública é vital nunha sociedade democrática para o benestar económico do país, como prevé o Convenio de Roma á hora de lexitimar a inxerencia da autoridade pública no dereito ao respecto da vida privada e familiar, do domicilio e da correspondencia de calquera persoa (art. 8.1 e 2), á luz do que ten que interpretarse os dereitos fundamentais e as súas excepcións (STC 114/1984), sen prexuízo por outra banda da marxe de apreciación deixado ao prudente arbitrio, que non arbitrariedade, de cada Estado para configurar estas medidas (S.T.E.D.H., caso Riema, Sentenza 22 de abril de 1992). A solidariedade de todos á hora de erguer as cargas públicas de acordo coa capacidade económica e dentro dun sistema tributario xusto, aparece proclamada no art. 31 da Constitución e comporta, coa xeneralidade da imposición, a proscrición da fraude fiscal, como unha das modalidades máis perniciosas e reprochables da insolidariedade nun sistema democrático, como pon de manifesto a lexislación ao respecto dos países do noso medio xeográfico e cultural."

 (Fundamentos os das sentenzas anteriores recollidos así mesmo na recente sentenza do   TC nº 74/2022 do 14 de xuño, que os reproduce e confirma a súa vixencia)

Sentenza do Tribunal Europeo de Dereitos Humanos do 12 de xaneiro de 2021 : O Tribunal non encontra irrazonable que o Estado considere necesario protexer o seu interese económico xeral en recadar os ingresos públicos mediante un escrutinio público dirixido a desalentar o incumprimento das obrigas fiscais. Considera que esa finalidade xustifica a inxerencia nos dereitos á vida privada e á protección de datos dos debedores, incluso coa publicación dos seus domicilios. E di expresamente: "Nas circunstancias do caso facer pública a información en cuestión non podería ser considerado unha seria inxerencia na esfera persoal do demandante. Non se aprecia que a publicación dos seus datos persoais supuxese unha carga maior sobre a súa vida persoal que a necesaria para satisfacer o lexítimo interese do Estado ."

Debe subliñarse ademais que a única e lexítima finalidade do deber de contribuír é o sostemento dos gastos públicos, é dicir, a achega dos medios suficientes para sufragar as necesidades de carácter xeral que debe atender un Estado social e democrático como o noso no seu obxectivo de lograr unha orde social máis igualitario e máis xusto. Esta conexión do deber de contribuír coa súa finalidade social é a que converte o deber individual de contribuír de cada cidadán nunha cuestión de interese xeral que pode facer, en determinadas circunstancias, prevalecer o devandito deber sobre os dereitos individuais dos contribuíntes.

O devandito doutra forma, ese interese xeral característico do deber de contribuír é o que persegue achegar os recursos suficientes para facer efectivo o enunciado do art. 9.2 da Constitución: "Corresponde aos poderes públicos promover as condicións para que a liberdade e igualdade do individuo e dos grupos en que se integra sexan reais e efectivas; remover os obstáculos que impidan ou dificulten a súa plenitude e facilitar a participación de todos os cidadáns na vida política, económica, cultural e social".

E esa igualdade real e esa xustiza social, que son esenciais para facer efectivos os dereitos dos cidadáns, convértense pola súa parte, nunha especie de círculo xurídico perfecto, nos principios esenciais e reitores tanto do reparto da carga tributaria (sistema tributario xusto) como do destino dos ingresos obtidos mediante os tributos (asignación equitativa do gasto público).