A segunda oportunidade ou exoneración do pasivo insatisfeito é unha posibilidade contemplada na normativa concursal para que as persoas naturais, sexan ou non empresarios, poidan beneficiarse dunha redución do importe das súas débedas, sempre que cumpran os requisitos establecidos e nas condicións que se estipulan.

Este mecanismo de exoneración foi obxecto dunha profunda transformación a través da Lei 16/2022, do 5 de setembro, de reforma do texto refundido da Lei Concursal, tanto nas condicións e formas de acceso ao mesmo, como nos créditos que poden verse afectados, entre outras modificacións relevantes.

Tamén na parte que se refire á afectación da exoneración aos créditos públicos que se encontren pendentes de pagamento produciuse unha alteración significativa da regulación. Desde a entrada en vigor das modificacións contempladas na citada Lei, é viable unha exoneración parcial dos créditos cuxa xestión recadadora corresponde á Axencia Tributaria e á Tesourería Xeral da Seguridade Social.

Para que iso prodúzase, cumprirá que o debedor teña acceso ao mecanismo de exoneración, o que está vetado no caso de que se trate de, entre outras, as seguintes persoas:

• As condenadas por sentenza firme a penas privativas de liberdade por determinados delitos nos dez  anos anteriores á solicitude de exoneración, non sendo que se extinguise a súa responsabilidade criminal e aboasen as pertinentes responsabilidades pecuniarias.

• Que nese prazo de dez anos anteriores á solicitude de exoneración fosen sancionadas por resolución administrativa firme por infraccións tributarias moi graves, de seguridade social ou da orde social (ou graves con sanción de máis de 5.000 euros), ou cando no mesmo prazo ditásese acordo firme de derivación de responsabilidade, non sendo que satisfixesen integramente a súa responsabilidade.

• Que o seu concurso fose declarado de forma firme culpable ou, nos dez anos anteriores á solicitude da exoneración, fose declarada persoa afectada na sentenza firme de cualificación do concurso dun terceiro cualificado como culpable, non sendo que na data de presentación da solicitude de exoneración satisfixese integramente a súa responsabilidade.

• Que incumprisen os deberes de colaboración e de información respecto do xuíz do concurso e da administración concursal.

• Que proporcionasen información falsa ou enganosa ou comportásense de forma temeraria ou neglixente ao tempo de contraer endebedamento ou de evacuar as súas obrigas.

Unha vez delimitado o ámbito subxectivo de acceso á exoneración, cómpre determinar que tipo de débedas poden verse afectadas por este mecanismo, establecendose na norma diversa excepcións, entre as que se poden citar as seguintes débedas ás que non se estende a exoneración :

1. As débedas por responsabilidade civil extracontractual, por morte ou danos persoais, así como por indemnizacións derivadas de accidente de traballo e enfermidade profesional.

2. As débedas por responsabilidade civil derivada de delito.

3. As débedas por alimentos.

4. As débedas por salarios correspondentes aos últimos sesenta días de traballo efectivo realizado antes da declaración de concurso en contía que non supere o triplo do salario mínimo interprofesional, así como os que se devindicasen durante o procedemento, sempre que o seu pagamento non fose asumido polo Fondo de Garantía Salarial.

5. As débedas por créditos de Dereito público. Non obstante, as débedas para cuxa xestión recadadora resulte competente a Axencia Tributaria poderán exonerarse ata o importe máximo de dez mil euros por debedor (para os primeiros cinco mil euros de débeda a exoneración será integra, e a partir desta cifra a exoneración acadará o 50% da débeda ata o máximo indicado). O citado límite é conxunto coas Facendas Forais. Para as débedas por créditos en seguridade social aplícase a exoneración do mesmo xeito que a aquelas xestionadas pola Axencia Tributaria.

   O importe exonerado, ata o citado límite, aplicarase en orde inverso ao de prelación legalmente establecido nesta lei e, dentro de cada clase, en función da súa antigüidade.

6. As débedas por multas a que fose condenado o debedor en procesos penais e por sancións administrativas moi graves.

7. As débedas por costas e gastos xudiciais derivados da tramitación da solicitude de exoneración.

8. As débedas con garantía real, sexan por principal, intereses ou calquera outro concepto debido, dentro do límite do privilexio especial.

Nos casos en que o suxeito cumpra os requisitos establecidos, deberá elixir unha das modalidades que a lei configura para a exoneración :

1. Con suxeición a un plan de pagamentos sen previa liquidación da masa activa, sendo unha novidade da Lei 16/2022 o feito de que a exoneración non implique a previa liquidación da masa activa do debedor.

   A duración do plan de pagamentos será, con carácter xeral, de tres anos (cinco anos cando non se realice a vivenda habitual do debedor e a súa familia, ou cando o importe dos pagamentos dependa exclusiva ou fundamentalmente da evolución da renda e recursos dispoñibles do debedor), aínda que os acredores poderán pedir a modificación do plan se hai alteración significativa da situación económica do debedor ou solicitar a revogación da exoneración se incumpre o plan.

   Se exonera a parte do pasivo que teña a consideración de exonerable que vaia a quedar insatisfeita conforme ao plan.

2. Con liquidación da masa activa.

Calquera acredor afectado podería solicitar a revogación da exoneración concedida se se acredita que o debedor ocultou a existencia de bens, dereitos ou ingresos, se mellora substancialmente a situación económica do debedor por causa de herdanza, legado ou doazón, ou por xogo de sorte, envite ou azar, durante os tres anos seguintes á exoneración, ou se no momento da solicitude estivese en tramitación un procedemento penal ou administrativo e dentro dos tres anos seguintes á exoneración recaese sentenza condenatoria firme ou resolución administrativa firme (en relación cos delitos, infraccións ou derivacións de responsabilidade antes citados).

O debedor podería presentar novas solicitudes de exoneración, unha vez transcorrido o prazo de dous anos desde a exoneración definitiva con plan de pagamentos, ou de cinco anos desde a resolución que a concedeu en caso de liquidación. Estas solicitudes non afectarán en ningún caso ao crédito público, que só pódese exonerar unha vez.