As medidas preventivas no seo do procedemento de inspección, tal e como dispón o artigo 146 da Lei 58/2003, Xeral Tributaria, do 17 de decembro (de agora en diante LGT), teñen por obxecto impedir que desaparezan, destrúanse ou alteren as probas determinantes da existencia ou cumprimento das obrigas tributarias ou que se negue posteriormente a súa existencia ou exhibición, debendo as devanditas medidas cumprir unha serie de condicións. Así se establece que:

• Deben ser proporcionadas ao fin que persigan, adoptandose a medida que menor prexuízo cause ao obrigado tributario, sempre que sexa suficiente para asegurar o elemento de proba de que se trate.

• Non poden estenderse indefinidamente durante toda a tramitación e resolución do procedemento inspector, pois encóntranse limitadas temporalmente aos fins sinalados.

• Non poden adoptarse aquelas medidas que poidan producir un prexuízo ao obrigado tributario de difícil ou imposible reparación.

As medidas poden consistir no precinto, depósito ou incautación das mercadorías ou produtos sometidos a gravame, así como de libros, rexistros, documentos, arquivos, locais ou equipos electrónicos de tratamento de datos que poidan conter a información que se pretende asegurar. No artigo 181.1 do Regulamento xeral das actuacións e os procedementos de xestión e inspección tributaria e de desenvolvemento das normas comúns dos procedementos de aplicación dos tributos, aprobado mediante Real decreto 1065/2007, do 27 de xullo (de agora en diante RGAT), desenvólvense as devanditas medidas.

O precinto  realízase mediante a ligadura selada ou por calquera outro medio que permita o peche ou atado de libros, rexistros, equipos electrónicos, sobres, paquetes, caixóns, portas de estancias ou locais ou outros elementos de proba, a fin de que non se abran sen a autorización e control dos órganos de Inspección.

O depósito consiste en pór os elementos de proba baixo a custodia ou garda da persoa física ou xurídica que se determine pola Administración. Os documentos ou obxectos depositados poden ser previamente precintados.

A incautación consiste na toma de posesión de elementos de proba de carácter moble polos funcionarios da Inspección. Os documentos ou obxectos incautados tamén poden ser previamente precintados.

As medidas preventivas adoptadas no seo dun procedemento inspector, de acordo co que se dispón no artigo 146 LGT e 181.4 RGAT, deben cumprir unha serie de requisitos. Así deben ser:

• Motivadas, con expresión das circunstancias e finalidade que determinan a necesidade de adoptar a devandita medida ao obxecto de asegurar o elemento de proba de que se trate.

• Ratificadas no prazo dos 15 días seguintes á súa adopción polo inspector xefe.

• Documentadas na correspondente dilixencia en que se teñen que facer constar as circunstancias e finalidade que determinan a súa adopción, o tipo de medida preventivo e inventario das mercadorías, documentos ou demais elementos aos que afecta a mesma. Así mesmo, débese informar o obrigado tributario do seu dereito a formular alegacións no prazo de 5 días.

• Erguidas se desaparecen as circunstancias que motivaron a adopción da medida preventiva.

O quebrantamento das medidas preventivas constitúe unha infracción de resistencia, obstrución, escusa ou negativa ás actuacións da Administración tributaria, cuxa sanción, de acordo co que se dispón no artigo 203.8 da LGT, consiste nunha multa do 2 %da cifra de negocio do suxeito infractor cun mínimo de 3.000 euros.

Tras a adopción de medidas preventivas, débese asegurar a cadea de custodia das probas, pois a garantía da devandita cadea, aínda que non ten un tratamento específico na normativa tributaria ao ser obxecto de análise, fundamentalmente, no ámbito penal, debe igualmente asegurarse no procedemento inspector, tal e como ocorre con calquera procedemento administrativo ao que resulte procedente a súa aplicación.

A cadea de custodia das probas obtidas tras a adopción de medidas preventivas acredita a forma en que se efectuaron as tarefas de recollida, traslado, manipulación e almacenaxe dos obxectos da proba ata a súa análise, de maneira que queda garantida a identidade entre o obxecto inicialmente obtido (precintado, depositado, incautado, etc.) e o finalmente investigado e informado. Para iso resulta preciso documentar os diversos estadios polos que pasaron os obxectos da proba, de xeito que quede constancia de todas as actividades levadas a cabo por cada unha das persoas que se pon en contacto coas evidencias asegurando deste xeito a rastreabilidade das probas obtidas.

A cadea de custodia constitúe unha garantía de que as evidencias que se analizan son as mesmas que se recolleron durante a investigación, de xeito que non existan dúbidas sobre o obxecto da devandita proba. A integridade da devandita cadea de custodia permite acreditar que as probas obtidas no procedemento foron conservado de maneira íntegra e axeitadamente, e non foi alteradas nin intencionada nin accidentalmente. Desta forma, as probas achegadas ao procedemento teñen todas as garantías e aseguran o respecto do dereito á presunción de inocencia e o dereito a un proceso xusto e con todas as garantías.

A infracción da cadea de custodia afecta ao que se denomina verosimilitude da proba pericial e, en consecuencia, á súa lexitimidade e validez para servir de proba de cargo no proceso. No caso de acreditarse fractura de tal cadea de custodia, dada a natureza instrumental desta garantía, ten o efecto de expulsade o inventario probatorio tal resultado ante a dúbida de que fose a mesma, aínda que iso non obsta a que, a través doutras probas, poida chegarse á certeza da existencia de tal proba.