Cando a Administración tributaria, no exercicio das competencias que ten legalmente atribuídas, acorda como medida preventiva o precinto dunha caixa de seguridade, resulta relativamente frecuente a alegación referida á vulneración do dereito á intimidade recoñecida no artigo 18.1 da Constitución Española.

O citado dereito, ao estar situado na Sección primeira, Capítulo II, Título I da Constitución, é merecedor da protección de que goza todo dereito fundamental, ex art. 53.2 CE, aínda que o Tribunal Supremo, en dous recentes e interesantes sentenzas, preocupouse de delimitar o alcance deste dereito, tanto desde a perspectiva do suxeito afectado pola actuación administrativa, como da súa consideración ou non como domicilio constitucionalmente protexido.

Como marco das dúas sentenzas citadas, situámosnos no tenor literal do art. 18 CE, que soamente contempla a necesidade de resolución xudicial no caso do dereito á inviolabilidade do domicilio e do dereito ao segredo das comunicacións, pero non nos demais dereitos nel recoñecidos, como o que agora ocúpanos.

A partir de aquí, a primeira das sentenzas citadas, ditada en recurso de casación 99/2023, e referida a unhas actuacións de comprobación de Imposto sobre Sociedades e Imposto sobre o Valor Engadido dunha persoa xurídica, analiza a incidencia dunha medida deste tipo desde a exclusiva perspectiva do dereito á intimidade, pese á cita que fai o auto de admisión tamén á inviolabilidade domiciliaria (o devandito dereito fundamental non foi cuestionado na instancia).

A idea clave desta sentenza é que o recoñecemento do dereito fundamental á intimidade non acada ás persoas xurídicas, algo que xa manifestara o TS en sentenza anterior 795/2023, do 14 de xuño e o TC en sentenza 137/1985 e Auto 208/2007.  Partindo desta premisa, pasan automaticamente a un segundo plano as alegacións vertidas pola entidade no escrito de interposición do recurso, ao derivar todas elas da consideración da entidade mercantil como titular do dereito á intimidade persoal e familiar previsto no art. 18.1 da CE.

Tampouco estamos ante un caso, razoa o TS, en que teña cabida a protección deste dereito por conexión co das persoas físicas que puidesen resultar afectadas, pois nin cabe razoablemente esperar que na caixa de seguridade dunha persoa xurídica albérguense datos da vida íntima das persoas, nin se probou que así sexa.

En conclusión, non resulta necesario desde a perspectiva do dereito á intimidade, obter autorización xudicial ou consentimento do titular para proceder ao precinto dunha caixa de seguridade situada nunha entidade bancaria por parte da AEAT nun procedemento de inspección, iso tendo en conta que as persoas xurídicas privadas non son directamente titulares do devandito dereito e, polo tanto, por moito que a información con transcendencia tributaria poida incidir na intimidade dos cidadáns, tal medida nunca pode afectar a ese dereito fundamental. Son os parámetros de legalidade ordinaria os que deben medir a adecuación a dereito desta actuación administrativa.

A orixe da segunda das sentenzas citadas, ditada en recurso de casación 4663/2023, está nun recurso interposto por dúas persoas físicas fronte a unha sentenza ditada polo TSJ da Comunidade Valenciana polo procedemento de dereitos fundamentais da persoa. O procedemento en que se acordara o precinto correspondía á comprobación do Imposto sobre a Renda das Persoas Físicas de ambos os dous recorrentes.

Neste caso, si se analiza a conformidade a dereito da medida preventivo de precinto de caixa de seguridade, tanto desde a perspectiva do dereito á intimidade como desde a inviolabilidade domiciliaria.

Pretendíase polas persoas físicas afectadas que a medida preventiva de precinto só puidese adoptarse, por afectar ambos os dous dereitos fundamentais, mediante consentimento do titular ou autorización xudicial. Iso tendo en conta que, no referente á intimidade, impedíalles acceder e gozar con liberdade do depositado, e no referente ao domicilio, por ser o relevante “o seu destino ou uso” e non “a súa situación”. En opinión dos recorrentes, consecuencia do exposto sería a necesidade de entrar na proporcionalidade e idoneidade do precinto adoptado.

Comeza o TS delimitando neste caso o que se entende por domicilio para os efectos do art. 18.2 CE: non se identifica co civil ou administrativo, é máis amplo, espazo onde se exerce a liberdade máis íntima. Polo que un recipiente, como unha caixa de seguridade alugada nunha entidade bancaria, non é domicilio constitucionalmente protexido ao non ser lugar apto, nin por natureza nin por destino, para desenvolver a vida privada. A partir de aquí, fixa os seguintes criterios:

1. Que non sexa domicilio constitucionalmente protexido non tira para que poida albergar aspectos da vida privada ou a intimidade das persoas, o que nos leva ao art. 18.1 CE.

2. O precinto de caixa de seguridade si pode afectar á intimidade dunha persoa física, pero de forma menos intensa, porque se lle está privando de dispor do que hai dentro, non hai plena intimidade se non se pode dispor daquilo que é íntimo.

3. Esa afectación á intimidade non é un sacrificio sobre o que pesa a reserva de xurisdición, como a que si pode afectar ao domicilio ou ás comunicacións, ou á apertura da caixa de seguridade.

4. Se non rexe esa reserva de xurisdición, non rexe tampouco o consentimento do depositante, que é o seu orzamento.

En definitiva, basta un control ex post da medida preventivo de precinto, cunha esixencia de apoderamento, no sentido de habilitación legal, que a hai ex art. 146 LGT, e outra de aplicación, no sentido de proporcionalidade, idoneidade e necesidade da medida que debe xustificar a Administración.

Pódese consultar o texto íntegro das sentenzas nas ligazóns seguintes: STS 21.03.2024 e STS 4.04.2024.